381 n...

; K. Bobowski: Œw. Jadwiga trzebnicka (11741-1243) - symbol konsolidacji narodów Europy, w: Kultura œredniowieczna Œl¹ska. Pierwiastki rodzime i obce, red. K. Bobowski, Wroc³aw 1993, s. 59 n.; S. Araszczuk: Duchowoœæ œw. Jadwigi Œl¹skiej w œwietle przedtrydenckich wroc³awskich ksi¹g liturgicznych, w: Ksiêga Jadwi¿añska..., s. 99 n.; K. Dola: Postawa religijna œwiêtej Jadwigi. Próba charakterystyki, tam¿e, s. 109 n.] J. ¯yliñska: Piastówny i ¿ony Piastów, wyd. 3, Warszawa 1972, s. 148 n. H. Delehaye: Les legendes hagiographiques, wyd. 4, Bruxelles 1955, s. 12 n. 9 MPH IV, s. 521 n. 10 Tam¿e, s. 512. 11 J. Gottschalk: St. Hedwig..., s. 205. 12 J. Gottschalk: Ein Furstenmantel der Herzogin Hedwig von Schlesien (j 1243) aus chinesischem Goldbrokat? Beitrage ¿ur Handelsgeschichte des Ostens, ZfO 15, 1966, s. 403 n. 13 Die Wundergeschichten des Caesarius von Heisterbach, t. III, s. 84 n.; por. E. Walter: Der historische Wert der altesten nicht urkundlichen Quelle zum Leben der hl. Hedwig und ¿ur Griindung der Zisterzienserinnenabtei Trebnitz aus der Feder des Caesarius von Heisterbach, w: Beitrage ¿ur schlesischen Kirchengeschi-chte. Gedachtnisschrift fur Kurt Engelbert, Koln-Wien 1969, s. 76 n. Na uwagê zas³uguje precyzyjnoœæ relacji Cezarego, który przy tej okazji przypomina, ¿e Polska jest podzielona na kilka ksiêstw. Jako fundator wystêpuje u niego, podobnie jak w 359 HENRYK BRODATY dokumentach fundacyjnych, sam Henryk, a nie Jadwiga, która jest tylko przedmiotem boskiej ingerencji. 14 Ewald Walter, który œwie¿o przypomnia³ relacjê Cezarego (por. przyp. 13), w obszernej pracy usi³uje dowieœæ jej prawdziwoœci. Ma s³usznoœæ o tyle, ¿e Cezary rzetelnie spisa³ opowiadanie polskiego cystersa; cysters jednak przekaza³ z pewnoœci¹ wersjê nieoficjaln¹, która kr¹¿y³a w Polsce wbrew woli dworu œl¹skiego. Czy u jej podstaw by³y fakty? Mo¿na by s¹dziæ, ¿e dwór zwalcza³ plotki o chorobie, której ofiary otaczane by³y nie tylko litoœci¹, ale i niechêci¹. Ale nie uwa¿am za mo¿liwe, aby Henryk i Jadwiga, zaprzeczaj¹c faktom, mogli wypieraæ siê cudownej, boskiej interwencji; w podobnym wypadku - jak wierzyli ludzie œredniowiecza - naraziliby siê na pewny gniew Bo¿y. Takie postêpowanie by³oby niezgodne ze wszystkim, co wiemy o ¿yciu i postawie Henryka i Jadwigi. Niemo¿liwe jest tak¿e, aby fakt cudownego uleczenia ksiê¿nej ukryto przed papiesk¹ komisj¹ kanonizacyjn¹; opieraj¹ca siê na jej badaniach bulla kanonizacyjna i kazanie papie¿a Klemensa IV podczas uroczystoœci kanonizacji nie znaj¹ tego faktu. Agnieszka poœlubi³a w 1196 roku króla francuskiego Filipa Augusta po porzuceniu przezeñ poprzedniej ¿ony, Ingeborgi duñskiej. Uniewa¿nienie ma³¿eñstwa z Ingeborg¹, przeprowadzone przez episkopat francuski, zosta³o zakwestionowane przez papie¿a Innocentego III, który ostatecznie w 1200 roku zmusi³ Filipa Augusta do oddalenia Agnieszki i przywrócenia praw Ingebordze. Agnieszka zmar³a nied³ugo potem. Por. B. Zientara: Œwietnoœæ i upadek mo¿nego rodu..., cz. l, s. 7 n. 16 18 19 . MPH IV, s. 516. J. ¯yliñska: Piastówny..., s. 160 n. MPH IV, s. 525 n. Por. J. Gottschalk: St. Hedwig..., s. 116 n. [A. Doroszewska: Otoczenie Henryka Brodatego i Jadwigi...] 20 MPH IV, s. 550 n. Do tej klêski odnosi siê zapewne proroctwo œw. Jadwigi, tam¿e, s. 558. 21 KS1 II, 163; SUB 142; MPH IV, s. 546. W akcie fundacji szpitala œw. Ducha nie pojawia siê jednak imiê Jadwigi. 99 MPH IV, s. 551. Poza licznymi wzmiankami w ¯ywocie œw. Jadwigi (Vita S. Hedwigis), por. Vita Annae ducissae, MPH IV, s. 657 n. [P-M. Ksyk (G¹siorowska): Vita Annae ducissae Silesiae, NP 78, 1992, s. 127 n.] 24 Por. J. Gottschalk: Das Geburtsjahr der hl. Hedwig. Ein Beitrag ¿ur Chronologie der schlesischen Piasten im 13. Jahrhundert, „Archiv fiir schlesische Kir-chengeschichte" 19, 1961, s. 45 n; ten¿e: St. Hedwig..., s. 110 n.; K. Jasiñski: Uwagi o genealogii Piastów œl¹skich..., s. 141 n. KŒ1 II, 132, 133; SUB 116, 117. Z. Koz³owska-Budkowa: Gertruda, PSB VII, s. 407 n. MPH IV, s. 547, 555 n. Tam¿e, s. 540. "" Tam¿e, s. 525. Tak interpretujê scenê opisan¹ przez ¿ywociarza, który jednak ukrywa fakt œmierci „pobo¿nego ksiêcia" pod ekskomunik¹. 360 Vir virtuosus et utilis populo Tam¿e, s. 546. Dworzanin ksiê¿nej, Chwalis³aw, wst¹pi³ z czasem do klasztoru dominikanów (tam¿e, s. 524). 31 KŒ1 III, 330; SUB 266; por. J. K³oczowski: Dominikanie polscy na Œl¹sku w XH-XIV wieku, Lublin 1956, s. 50 n. 32 RS, s. 216; por. C. Baran: Sprawy narodowoœciowe u franciszkanów œl¹skich w XIII wieku, Warszawa 1954, s. 19 n.; T. Szafrañski: Klasztory franciszkañskie na Œl¹sku w XIII w. i ich przynale¿noœæ organizacyjna, „Roczniki Humanistyczne" 7, 1960, z. 2, s. 162 n. [Z najnowszej literatury warto zacytowaæ: L. Teichmann: Die „polnische" Franziskanerprovinz in Schlesien im 13. Jahrhundert, „Archiv fiir schlesische Kirchengeschichte" 42, 1984, s. 145 n.; A. Zwiercan: Nowe spojrzenie na pocz¹tki franciszkanów w Polsce, NP 63, 1985, s. 5 n.; Zakony franciszkañskie w Polsce, red. J. K³oczowski, t. I, Kraków 1989; W. Irgang: Beitrage ¿ur Silesia Fran-ciscana im 13. Jahrhundert, „Archiv fiir schlesische Kirchengeschichte" 47/48, 1989/1990, s. 219 n.] 33 Por. A.F. Grabski: Nowe œwiadectwo o Benedykcie Polaku i najeŸdzie Tatarów w 1241 r., „Sobótka" 23, 1968, s. l n. K. Rosenbaiger: Dzieje koœcio³a O.O. Franciszkanów w Krakowie w wiekach œrednich, Kraków 1935, s. 35 n., 40 n., 46 n., 60 n. [Por. S. Skibiñski: Pierwszy koœció³ franciszkañski w Krakowie, Poznañ 1977.] 35 MPH IV, s. 517. qc Tam¿e, s. 528. Ró¿nice w zachowaniu postu miêdzy Polakami a przybyszami z Niemiec rozwa¿a³ synod wroc³awski w roku 1248 (§ 12, wyd. M. de Montbach: Statuta synodalia dioecesana sanctae ecclesiae Wratislaviensis, wyd. 2, Wratislaviae 1855 s. 317). MPH IV, s. 543. OQ Liczne dalsze koœcio³y i kaplice pod wezwaniem œw. Bart³omieja cytuje W. Marschall: Alte Kirchenpatrozinien des Archidiakonates Breslau, Koln-Graz 1966, s. 95 n., ale trudno stwierdziæ, które z nich siêgaj¹ pierwszej po³owy XIII wieku, 39 Kftl QQ STTR 0-7 39 40 41 KŒ1 99, SUB 87. MPH IV, s. 579. J. Gottschalk: St. Hedwig..., s. 184 n. Posiadany przez Jadwigê welon El¿biety znalaz³ siê wœród relikwii trzebnickich (MPH IV, s. 582). Kult œw. El¿biety propagowa³a nastêpnie Anna, ¿ona Henryka Pobo¿nego. Ksiêga Henrykowska, s. 241 n., 248 n., t³um. poi. s. 70 n., 79 n. 43 KŒ1 II, 130; SUB 115. 44 J. Matuszewski: Aqua abrenuntiationis, CzPH 4, 1952, s. 164 n.; J