Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Budowę obu świątyń finansowała słynna Krenholmska Manufaktura. Wybudowane w II pół. XIX w. zakłady bawełniane i tekstylne to do dziś potężny kompleks budynków, w skład których wchodzą hale produkcyjne z tkalnią i przędzalnią, domki robotników i pomieszczenia administracyjne. Całość, bardzo przypominająca fabryki łódzkie, położona jest na południe od linii kolejowej, między ulicami Kreenholmi, Jaoala a Spordi. Obecnym właścicielem zakładu jest szwedzka firma Baras. Najważniejszy zabytek miasta to średniowieczna twierdza wznosząca się na wysokim brzegu Narwy. Niekłamany zachwyt wzbudzają zwłaszcza masywne mury, schodzące 329 WOKÓŁ JÓHVI ESTONIA PÓŁNOCNO-WSCHODNIA Zatoką Fińską, portem jachtowym oraz źródłami wody mineralnej. Uwagę zwraca drewniana zabudowa, głównie przy ulicy Aia, ale także na Vabaduse i Vilde, Sępa i Kauja. Spotkać tu można urocze pensjonaty i wille, niestety, część z nich jest zupełnie niewykorzystana turystycznie - niektóre nawet stoją puste i czekają na inwestora. Zwiedzając miejscowość, warto zwrócić uwagę na prawosławną cerkiew, wzniesioną z pionowych drewnianych bali. W Narva-joesuu znajdują się obecnie 3 duże sanatoria, w których przeprowadza się przeróżne kuracje, w tym rehabilitacyjne oraz dla alergików. Poza sanatoriami nocleg można znaleźć także w kilku hotelach. Kurort powstał na przełomie XVIII i XIX w., a oficjalnie uznany został za miejscowość uzdrowiskową w roku 1873. Niedługo później otwarto zakłady lecznicze. Przed l wojną światową Narva-joesuu było popularne wśród petersburskich i moskiewskich elit. Autobus miejski #31 z Narwy kosztuje 10 kr. WOKÓŁ JÓHVI 15-tysieczne miasteczko Jóhvi stanowi centrum administracyjne okręgu Ida-Viru. leży 50 km na zachód od Narwy. Miejscowość zawdzięcza swoje istnienie lokalizacji - styk ważnych szlaków komunikacyjnych. W XVIII stuleciu krzyżowały się w nim trakty pocztowe, biegły drogi z Petersburga do Tallina i Tartu, wreszcie w 1870 r. uruchomiono kolej żelazną. W 1938 r. Jótwi uzyskało prawa miejskie, a dziś jest jedynym z prężnie rozwijających się ośrodków gospodarczych pół-nocno-wschodniej Estonii. Ze względu na atrakcje turystyczne miejsce nie należy do najciekawszych, można jednak zajrzeć do starego XIV-wiecznego kościółka z barokową amboną czy do filii Estońskiego Muzeum Sztuki w Domu Kultury przy Pargi 40. Ciekawe, a przy tym prawie w ogóle nie odkryte, są okolice Jóhvi. Około 25 km w kierunku południowym leży wioska Kuremae z prawosławnym klasztorem Piihtitsa (1892 r.) -jedynym czynnym zgromadzeniem żeńskim w Estonii, w którym żyją obecnie 154 mni- do samej rzeki, oraz wieże obronne z Długim Hermanem na czele. Twierdzę wznieśli pierwotnie Duńczycy, znacznie rozbudowali ją Szwedzi, a od 1864 r. aż do II wojny światowej znajdowały się w niej koszary. Rekonstruowana od 1955 r. mieści obecnie Muzeum Miejskie. Peterburgi 2 (o31249 i u24032; 10.00-18.00. zamkn. pn. i wt.). W interesujących wnętrzach można zapoznać się z historią Narwy od XIII do XVIII w. W wieży Długi Herman odbywają się wystawy czasowe, imprezy muzyczne oraz koncerty, a w murach zamkowych oferuje swoje usługi restauracja Rondee/ (o33244; 12.00-24.00). Nieopodal zamku znajdują się schody Hahna z 1875 r. Zwiedzanie położonej po przeciwnej stronie rzeki twierdzy iwangorodzkiej organizuje biuro podróży Reiviis (4-godzinne wycieczki w cenie 6-8 $). Galeria Sztuki w zabytkowym budynku przy Vestervalli 21 (n24713; 10.00-18.00. zamkn. pn. i wt.) przedstawia prywatne zbiory malarskie rosyjskiego kupca i kolekcjonera S. Lawretsa, mieszkającego w Narwie w XIX w. Ciekawymi miejscami są także klasycystyczny dom barona Valio w centrum miasta oraz park miejski "Ciemny Ogród" ciągnący się wzdłuż rzeki na północ od twierdzy. Otoczony drzewami monument w parku przypomina o walkach rosyjsko-szwedzkich z 1704 r. Wśród innych tego typu obiektów na uwagę zasługują pomnik żołnierzy regimentu pre-obrażeńskiego, poległych podczas szturmu na miasto w 1700 r. oraz pomnik ku czci bojowników o wolność Estonii z lat 1918-1920. Oba stoją w Siivertsi, przy drodze do Narva-Jóesuu. Przed dworcem kolejowym obejrzeć można obelisk "Memento Mori!" z roku 1992. poświęcony pamięci ofiar komunizmu. Narva-Jóesuu Kilkanaście kilometrów na północ od centrum miasta, również na samej granicy z Rosją, znajduje się nadmorskie uzdrowisko Narva--Jóesuu (3500 mieszkańców), co w przekładzie na polski oznacza Narwoujście. Miasteczko może pochwalić się pięknymi wydmami, porośniętymi sosnowym laskiem, długą (7,5 km) i szeroką (2 km) plażą nad Pomniki w S//Verts/ 331 PARK NARODOWY LAHEMAA ESTONIA PÓŁNOCNO-WSCHODNIA Lupki bitumiczne Początki eksploatacji łupków bitumicznych koto Kohtla-Jarve datują się na 1919 r. Wydobycie osiągnęło swoje apogeum w 1980 r, kiedy przekroczyło 31 min ton, od tego czasu powoli, lecz systematycznie maleje. W okresie przynależności kraju do Związku Radzieckiego tylko stosunkowo niewielka część łupków trafiała do przeróbki chemicznej, większość była marnowana, gdyż opalano nią pobliskie elektrownie. Dzięki nim rozbudowano jednak estoński przemysł energetyczny, który według planów radzieckich miał zaopatrywać w energię poza ESRR również rozlegle obszary pólnocno-zachodniej Rosji. Złoża łupków bitumicznych w rejonie Kohtla-Jarve przechodzą także na stronę rosyjską, jednak na Estonię przypada % ich wydobycia. Warto wiedzieć, że bitu-miny (lać. bitumen - smoła, asfalt) to kopalne węglowodory, które tworzą się w skorupie ziemskiej przypuszczalnie z resztek roślinnych albo zwierzęcych. szki. Za Kuremae w kierunku jeziora Pejpus (Peipsi jarv) rozpościerają się wielkie bagna: Puhatu, Agusalu i Laukasoo. Na wschód od drogi Jóhvi-Kuremae znajduje się niewielkie pojezierze Kurtna. Na powierzchni 30 km2 mieści się ponad 40 niewielkich jezior różnego pochodzenia, z których największe to Konsu (136 ha), zaś najgłębsze - Kuradi-jarv (11,5 m). Wszystkie są niezwykle zasobne w ryby i raki, nadają się do kąpieli, a nad ich brzegami można rozbić namiot