Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Znana jest praktyka odbywania przygotowania przedmałżeńskiego przez osoby zamierzające zawrzeć związek małżeński (np. w Kościele katolickim). W drugim, szerszym znaczeniu przygotowanie do życia w rodzinie obejmuje także osoby dorosłe (rodziców, dziadków). Helena Izdebska wskazuje tu na "... kwestie związane z wychowaniem dziecka w rodzinie, organizację życia rodzinnego i panującą w nim atmosferę (stosunki między rodzicami odgrywają tutaj rolę niebagatelną), stosunek rodziców do samej instytucji małżeństwa i rodziny, wynikające stąd obowiązki, stosunek rodziców do ((ziadków (żyjącym we wspólnym gospodarstwie lub też oddzielnie), kształtowanie właściwej, społeczno-moralnej postawy dzieci wobec dorosłych członków rodziny (rodzice-dziadkowie), stosunek rodziców do rodziny dorosłego już dziecka"(H. łzdebska - 1972, s. 11), Ważką rolę odgrywają tutaj różnorodne formy szerzenia kultury pedagogicznej rodziców, głównie poprzez tradycyjnąjuż pedagogizację rodziców w szkole, nauczanie związane z praktykami religijnymi, edukację poprzez podejmowanie zagadnień rodzinnych 98 Wychowanie rodzinne przedmiotem pedagogicznej refleksji w środkach masowej komunikacji i inne. Całość tej problematyki mieści się w pojęciu kształtowania kultury pedagogicznej społeczeństwa, której istotną, część stanowi kultura pedagogiczna rodziców. ' Równocześnie wyniki wychowania w rodzinie (rodzinnej socjalizacji także) odciskaj ą piętno na wychowaniu członków rodziny (także ich socjalizacji) w przestrzeni pozarodzinnej. W tym sensie można mówić o "odśrodkoworodzinnych" wpływach na funkcjonowanie rodziców i dzieci, dziadków oraz innych członków rodziny w różnych środowiskach społecznych. Człowiek - jednostka rodzinna spożytkowuje walory osobistej rodzinności w podejmowaniu zadań zawodowych, związanych z nauką, towarzyskich i innych. Następuje dopełnienie procesu kształtowania się człowieka jako jednostki ludzkiej dyspozycjami, które zaistniały i rozwinęły się w trakcie wychowywania w rodzinie. Ten zakres wychowania mieści się w szerszej koncepcji przygotowania jednostki do życia w społeczeństwie poprzez rodzinę. Współudział rodziny w tym procesie jest więc znaczący. I chociaż współcześnie zauważa się przeobrażenia we wzajemnych powiązaniach rodziny i społeczeństwa, to nadal są to kwestie ważne. Leon Dyczewski twierdzi, że: /^Dzieci wychowywane w postawach egoistycznych są nastawione aspołecznie i są mało użyteczne w życiu społecznym. Jednostki prawidłowo ukształtowane w rodzinie są natomiast pożyteczne społecznie, angażują się w różnorodną działalność, dokonują w życiu społecznym właściwych .wyborów i podejmują odpowiedzialne zadania społeczne oraz skutecznie działają.; Pełni ona swoistą rolę odźwiernego społeczeństwa, wprowadzając młode pokolenie w jego kulturę, instytucje i działania" (L. Dyczewski - 1994, s. 122). W ten sposób zamyka się obieg wpływów wychowawczych w układzie rodzina-świat zewnętrzny. Wskazaliśmy powyżej na złożoność relacji rodziny z jej bliższym i dalszym otoczeniem, a przecież należałoby jeszcze omówić kwestie przenikania wpływów wychowawczych i socjalizacyjnych, tworzenia się swoistych systemów wychowania w rodzinie oraz zagadnień dotyczących kształtowania kultury współżycia. Wydaje się, że szczególnie ostatnia z wymienionych refleksji nad rodziną mogłaby mieć ważkie znaczenie dla wychowania w rodzinie. Kultura współżycia bowiem nie jest możliwa bez obcowania międzyludzkiego. Jeśli wiąże się ono z rodziną i dotyka spraw wychowania można mówić o rodzinnym obcowaniu wychowawczym. Wyraża się w nim cała specyfika wychowania i socjalizacji w rodzinie. To zagadnienie pedagogika rodziny podjąć jednak winna w płaszczyźnie interdyscyplinarnej refleksji i badań, nad rodziną. * 99 Andrzej W. Janke Literatura 1. Dyczewski L., Rodzina, społeczeństwo, państwo. Lublin 1994 2. Fromm E., Rewolucja nadziei. Ku uczłowieczonej technologii. Poznań 1996 3. Giereluk-Lubowicz Z., Wychowanie w rodzinie wielkomiejskiej. Warszawa 1979 4. Izdebska H., Przygotowanie dożycia w rodzinie. Warszawa 1975 5. Jakubiak K. (red.), Rodzina jako środowisko wychowawcze w czasach^ .nowożytnych. Bydgoszcz 1995 . te-a^^ 6. Janke A.W., Czy wychowanie rodzinne w pedagogice wymaga subdyscyplinarnej obudowy? W: Z problematyki metodologicznej teorii wychowania. Red. A. Tchorzewski. Bydgoszcz 1992 ! ! ^^•i^w-i.a&łtffss^ff^ptóS^Ot-o '/-iohw ^yiw-' 1 • 7. Janke A.W., Metodologiczne podstawy badań nad rodziną. W: Rodzina, przeszłość -. teraźniejszość -przyszłość. Red. A. Tchorzewski. Bydgoszcz 1988. 8. Janke A.W., O należne rodzime miejsce ^v refleksji pedagogicznej i pedagogiach edukacyjnych. W: Studia pedagogiczne, zeszyt 32. Rodzina i wychowanie w rodzinie. Red. J. Jundziłł. Bydgoszcz 1996 9. Janke A.W., Wychowanie rodzinne - kluczowe pojęcie pedagogicznych rozważań nad rodziną. W: Wychowanie w kontekście teoretycznym. Red. A. Tchorzewski. Bydgoszcz 1993 ' \ , ' ! , '.'...'.."•i,. 10. Jundziłł J. (red.). Rodzina a wychowanie. Ciągłość i zmienność na przestrzeni wieków. Bydgoszcz 1995 '• ' ' 11.Kamiński A., Funkcje pedagogiki społecznej