Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Ludzkie zachowanie nigdy nie wpisuje się w proste for- muły, powinniśmy więc wystrzegać się osób, które twierdzą, że jest to możliwe — nawet, jeśli są psychologami. MYŚLENIE KRYTYCZNE I TWÓRCZE Celem psychologii jest ukazanie całkowicie odmiennego obrazu rzeczy, które znamy najlepiej. "•' —Paul Yalery l i 28 Uważamy, że jedną z największych korzyści studiowania psychologii jest nie tylko zdobycie ogólnych wiadomości na temat pracy mózgu, ale i nauczenie się Wyjaśnianie zachowań człowieka jego właściwego używania — poprzez krytyczne myślenie. Myślenie krytyczne to zdolność i gotowość do oceny twierdzeń oraz formułowania obiektywnych sądów na podstawie dobrze uzasadnionych przesłanek. Jest to zdolność wyszukiwania sła- bych punktów argumentacji i odrzucania twierdzeń nie popartych dowodami. My- ślenie krytyczne nie jest jednak wyłącznie myśleniem negatywnym. Sprzyja również rozwiązaniom twórczym i konstruktywnym — umiejętności rozpatrywania różnych możliwych wyjaśnień faktów, przewidywania skutków odkryć naukowych i stoso- wania nowej wiedzy w szerokim zakresie problemów osobistych i społecznych. Nie można oddzielić myślenia krytycznego od myślenia twórczego, bo tylko pytając o to, co jest, można zacząć wyobrażać sobie, co może być. Dzisiaj wielu ludzi ma świadomość, że należy ćwiczyć ciało, aby utrzymać je w formie. Uważa się natomiast, że myślenie w ogóle nie wymaga wysiłku, a tym bardziej ćwiczenia. Po prostu myślisz, tak jak oddychasz. A jednak myślenie po- trzebuje ćwiczeń. Pełno wokół nas przykładów myślenia ociężałego, leniwego, emo- cjonalnego albo po prostu niemy sienią. Czasami ludzie usprawiedliwiają swoje le- nistwo umysłowe, mówiąc, że mają otwarty umysł. „Dobrze jest mieć »otwarty umysł« — replikuje filozof Jacob Needleman — ale nie na tyle, żeby wypadł z nie- go rozum". Jednym z coraz bardziej powszechnych nieporozumień co do tego, na czym po- lega otwartość umysłu, jest przekonanie, że wszystkie opinie powstały jako jedna- kowo uprawnione i że czyjeś poglądy są równie dobre jak kogoś innego. Jeśli chodzi 0 sprawy wiary religijnej i osobistych upodobań, jest to zgodne z prawdą; jeżeli wolisz forda escorta od hondy civic, nikt nie może się z tobą spierać. Jeśli jednak twierdzisz, że ford jest lepszy od hondy, wyrażasz stanowisko, które jest czymś więcej niż prywatną opinią. Musisz wówczas poprzeć swoje przekonanie dowodami świadczącymi o wytrzymałości samochodu, liczbie przejechanych kilometrów, bez- pieczeństwie itp. (Ruggiero 1988). Jeśli twierdzisz, że ford jest najlepszy na świecie, a hondy nie istnieją, gdyż są tylko „spiskiem rządu japońskiego", to pozbawiasz się prawa do poważnego traktowania. Jeżeli twoja opinia całkowicie ignoruje rze- czywistość, nie jest równa żadnej innej. W Stanach Zjednoczonych idea „dwustronności" wszelkich zjawisk coraz bar- dziej przyczynia się do nieodróżniania od przekonań opartych na gustach, upodo- baniach i myśleniu o charakterze życzeniowym przekonań opartych na poprawnym rozumowaniu i mocnych dowodach. Wbrew temu, co mówią rewizjoniści holocau- stu, nie ma dwóch stron w pytaniu, czy holocaust był faktem (Lipstadt 1993). „Za- stanawianie się" nad rzeczywistością holocaustu przypomina rozważania, czy to- czyła się wojna domowa, czy Ziemia jest okrągła albo czy istnieje siła przyciągania. Krytyczne myślenie wymaga pewnych umiejętności, które pomagają odróżnić ar- gumenty oparte na mocno ugruntowanych dowodach od racji wypływających ze złudzeń i życzeniowych mrzonek. Krytyczne myślenie można stosować w badaniach nad każdym przedmiotem 1 w rozwiązywaniu wszelkich problemów.-Z trzech powodów ma ono-jednak"śzeze- gólne znaczenie w psychologii. Po pierwsze dlatego, że dziedzina ta zajmuje się badaniami nad myśleniem, rozwiązywaniem problemów, twórczością, dociekliwo- ścią, co w naturalny sposób pobudza krytyczne i twórcze myślenie