Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Zachowały się ślady strzelnic. Pomieszczenia pierwszej i drugiej kondygnacji mają sklepienia kolebkowe i krzyżowe. Parterowa komnata ma drewniany strop, charakterystyczny dla mieszkalnego budownictwa XVI-XVII w. Wejście jest w fasadzie głównej. Znawcy zaliczają budynek do renesansowych kamienic, tzw. „domów pańskich". Zapewne XIX-wiecznym elementem jest prostokątna, niewielkich rozmiarów baszta (w północno--wschodnim narożniku dziedzińca). * * Cmentarze. W mieście zachowały się cmentarze trzech wyznań. Prawosławny i katolicki usytuowane są w północnej części śródmieścia, w obrębie katolickiego zachowała się kaplica z pocz. XIX w. oraz kilkanaście nagrobków o dużych walorach artystycznych. Stoki doliny rzeczki Kiełbaśnej zajmują natomiast cmentarze żydowskie: częściowo zachowany stary (na prawym brzegu) oraz nowy (na lewym brzegu). ** Zabudowa miejska. Warto na nią zwrócić uwagę, będąc w Szarogrodzie. Składa się ona z budynków ustawionych w jednym rzędzie, zazwyczaj szczytami do ulicy, rozdzielonych wąskimi przechodami. Są to na ogół domy parterowe, rzadziej piętrowe. W większości mają konstrukcję szachulcową wypełnioną gliną, jako budulca używano też miejscowego wapienia. Pod wieloma z nich znajdują się lochy, wykute w skale i nadal niezbadane. Fasady często ozdobione drewnianymi gankami i galeryjkami ze skromną ciesielską dekoracją. Na wielu domach zachowała 171 Szkarówka się czerwona dachówka, która przydaje malowniczości panoramie miasta. (jt, ZH) Szkarówka (IHKapiBKa\ rej. Biała Cerkiew, okr. kijowy Cerkiew p.w. Zesłania Ducha Świętego, zbudowana w 1750 r. na wysokim prawym brzegu rzeki Rosi, na miejscu dawnej cerkwi z 1706 r. Drewniana, pięcio-zrębowa, jednokopułowa> ściany pionowo oszalowane, udekorowane portykami.' w 1840 r. obiekt poszerzono o przybudówki i podniesiono na kamienny fundament. Centralna nawa nakrytą kopułą, ZA§ boczne — płaskimi sufitami. We wnętrzu ząchOWały się malowidła z XIX w. (w kopule oraz na suficie kruchty). OT) Szpików rej. Tulczyn, okr. winnicki * Pałac barokowy, ongiś obszerny; wzniesiony po 1760 r. przez Leonarda ŚwiejkoWskiego. Do początków XX w. zachowany był w dobryr^ stanie składal się z szeregu połączonych ze sobą dwukc>ncłygnacyjnych skrzydeł, zamykających wewnętrzny, czw0roboczny dziedziniec. W 1907 r. pałac strawił pożar, odbudowano go wkrótce, lecz za czasów sowieckich nastąpi dewastacja obiektu. Do dziś przetrwały trzy skrzyciła pałaCu i wieża dwuosiowa ze sklepioną bramą przeja2<:iową przetrwały też resztki wspaniałego niegdyś parku Ze starodrzewem. Na terenie majątku znajdowała się jedna z pierwszych cukrowni, założona w \ 844 r ez świejkowskich. Dziś po zabytku nie ma nawet śladu. (ZH) Szpoła (Elnojia) stolica rejonu, okr. czerka_s Jo ** Pałac z połowy XIX ^ (niewymieniony przez R. Afta- nazego). Jest to zacho\^ana w dobrym stanie dwukondy- gnacyjna budowla. W ot}U fasadach (głównej i ogrodowej) ryzality, w głównej z^ieriCzone trójkątnymi frontonami. W środkowej części fei^ady głównej kolumnowy portyk z tarasem. W fasadzie ogrodowej złocone, kanelowane 172 Talne kolumny żeliwne na marmurowych podstawach, w dolnej części płasko rzeźbione girlandy. Nad portykiem stiukowe dekoracje (putta i ptaki wśród girland). We wnętrzach pałacowych mieści się obecnie szkoła z internatem. Obok pałacu parterowa oficyna. Całość otacza park krajobrazowy. Zespół pałacowy położony jest kilka kilometrów od centrum miasta. W samym mieście przetrwało kilka budynków z przełomu XIX i XX w., dekorowanych wieżyczkami, kamiennymi fryzami i ostrołukami. Szpoła, założona w XVI w., należała w XVIII w. do Lubomirskich, którzy sprzedali dobra ks. Potiomkinowi. Ostatnią właścicielką była hrabina Urusowa. (ZH) Talne (TajibHe) stolica rejonu, okr. czerkaski Zamek myśliwski hrabiów Szuwałowów z przełomu XIX i XX w. Obiekt dobrze utrzymany, w części pomieszczeń znajduje się muzeum rolnictwa. Na dziedzińcu przed wejściem płyty nagrobne Szuwałowów oraz spokrewnionej z nimi słynnej piękności i awanturnicy Zofii z Glavanich Potockiej, uratowane przez kustosza muzeum z miejscowej cerkwi, którą przebudowano na piekarnię. Sarkofag Potockiej jest uszkodzony, wewnątrz nie ma szczątków. Talne. Zamek myśliwski Szuwałowów 173 Taraszcza Willa modernistyczna (obecnie ośrodek zdrowia), również dawna własność hr. Szuwałowów. Kościół rzymskokatolicki, za czasów sowieckich przebudowany na fabrykę, obecnie zwrócony wiernym. Wokół kilka nagrobków szlacheckich z polskimi inskrypcjami. (ZH) Taraszcza (Taparna) stolica rejonu, okr. kijowski Kościół katolicki, neogotycki, z czerwonej cegły, zbudowany na pocz. XX w. Władze sowieckie gruntownie przebudowały kościół na szkołę muzyczną, ale bryła zewnętrzna pozostała nienaruszona. Usunięto jedynie z fasady krzyż, zastępując go wyobrażeniem harfy. Wewnątrz przetrwało sklepienie klatki schodowej oraz drewniane belkowanie nawy, które można zobaczyć z galeryjki na pierwszym piętrze. Na zachodnich obrzeżach miasta, w lesie, ok. 500 m od kościoła, przetrwał zdewastowany cmentarz z grobami okolicznej szlachty (m.in. dr. Adolfa Rykmana (zm. 1890) artysty i autora Opisu miasta Taraszczy). W samym mieście zachowało się kilka starych domów oraz budynek dawnego gimnazjum państwowego, dwu-kondygnacyjny, z dwoma skrajnymi ryzalitami. W XVI w. Taraszcza była samotnym, bezludnym uroczyskiem na „czarnym szlaku" tatarskim. Założycielem pierwszej osady był płk Błędowski, starosta trembowel-ski (z nadania Augusta II). Kolejnymi właścicielami byli Strutyńscy i Buszowscy. Wiadomo, że w Taraszczy istniał wówczas zamek, nie ma po nim jednak nawet śladu. Po 1791 r. (przywilej lokacyjny) starostą był Mikołaj Piaskowski