Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Sukcesem nie jest tu |osiągnięcie jakiegoś przyszłego celu, lecz świadomość |procesu przebiegającego w teraźniejszości, tu i teraz. Świadomość tę osiąga się dzięki subtelnym sposobom uczenia się osiągania stanu biernej uwagi. Na przykład, bodźce seksualne mogą zapoczątkować stan podniecenia; powoduje on skierowanie biernej uwagi na odczucia seksualne, co umożliwia dalsze utrzymywanie się stanu podniecenia. Jeśli jednak ktoś stara się aktywnie, aby być podnieconym, to prawdopodobnie uda mu się jedynie doprowadzić do zaniku podniecenia. Niewątpliwie w tych sprawach droga do sukcesu nie polega na usilnych staraniach! Dynamika pobudzenia seksualnego jest podobna do mechanizmów, które stanowią podstawę innych form kontroli autonomicznej. Na proces ten istotny wpływ wywiera |bierna |uwaga. Lecz czym jest bierna uwaga? Jest to działanie bez usilnego starania się! Jest to zezwalanie i ukierunkowywanie bez nakazywania. Badanie biernej uwagi wymaga od nas przeciwstawienia się stosowanym zwykle sposobom podejścia; przy badaniu biernej uwagi trudności wynikają z samej natury tego procesu. W momencie, w którym usiłujemy dokonać czegoś, hamujemy bierną uwagę. Jednakże schematy badań są zwykle zorientowane na wymagania i dokonywania. Zjawisko biernej uwagi ma zaś taki charakter, że próby badawcze, które koncentrują się na dokonaniach, w rzeczywistości eliminują właśnie to, co usiłuje się badać. Jak wynika z analizy naszych własnych doznań, procesami oddziałującymi na bierną analizę i zakłócającym ją jest przewidywanie i staranie się. Ich wpływu można doświadczyć, gdy |staramy się wydalić kał lub oddać mocz. Zanim przystąpisz do dalszego czytania tego artykułu, pójdź do łazienki i oddaj mocz. Uświadomisz sobie wiele fizycznych, emocjonalnych i społecznych ograniczeń, jak również napięć i zahamowań w swym organizmie: Jakie one są? Czy nie czujesz się urażony wymaganiem, jakie wysunąłem wobec ciebie, abyś wykonał tę czynność w tym momencie? Czy twój organizm nie stawia oporu temu arbitralnemu wymaganiu? (zwróć uwagę na to, że aby oddać mocz, zwracasz na ten proces jedynie bierną uwagę i |pozwalasz moczowi płynąć). Gdy |starasz |się oddać mocz, na przykład w gabinecie lekarza, gdy poproszono cię o próbkę moczu do analizy, lub gdy korzystasz z toalety podczas przerwy w przedstawieniu teatralnym, a ludzie stoją w kolejce czekając aż skończysz, wówczas im bardziej się starasz, tym trudniej zapewne będzie ci osiągnąć powodzenie. Wobec tego albo czytasz napisy na ścianach toaletę, aby odwrócić swą uwagę, albo spłukujesz toaletę, aby inni ludzie nie wiedzieli, że jesteś tak napięty. Proces biernej uwagi polega na |zezwoleniu, aby dany proces po prostu przebiegał, co jest przeciwieństwem "normalnego" aktywnego usiłowania, który to styl działania został nam wpojony. Z drugiej strony, bierną uwagę kształtuje się najlepiej w ćwiczeniach medytacyjnych. Uprawiając medytację człowiek uczy się skupionej, biernej uwagi, bez wkładania wysiłku, bez oczekiwania. Zamiast koncentrować się na wytworach umysłu (myślach i wyobrażeniach), co jest tak częstym przypadkiem w psychologii klinicznej, medytacja koncentruje się jedynie na |procesie; cokolwiek się dzieje, niech się dzieje. Maksymalizuje się istnienie w czasie teraźniejszym. Gdy ktoś przewiduje, martwi się, obawia itd., wówczas wykracza poza teraźniejszość - albo "przeżuwając" przeszłość, albo kłopocząc się o przyszłość". Powinno się być tam, gdzie się jest, nie "przeżuwając", nie martwiąc się ani nie śniąc, lecz przeżywając świat wewnętrzny i zewnętrzny taki, jaki jest. Ćwiczenia medytacyjne nie koncentrują się na wytworach. Najważniejsze jest "obserwowanie" procesu: |jak dana osoba to robi, a nigdy |dlaczego lub |po |co. Bez "grzebania się" w swych wrażeniach, w wyobrażeniach czy fantazjach uczymy się procesu biernej uwagi. Jest to uczucie podążania za prądem rzeki, a nie walki z nim. W codziennym życiu doświadcza się tego procesu jedynie sporadycznie i znamy to uczucie najlepiej z przyjemnych doświadczeń seksualnych. Zdarza się ono również w zmienionych stanach świadomości: "Chcę osiągnąć wysoki poziom kosmicznej świadomości" - w większości przypadków ów poziom świadomości pojawia się jednakże nieoczekiwanie, gdy człowiek nie stara się o to, a tylko poddaje się danemu procesowi. Ten proces "działania bez wysiłku" modyfikuje wszelkie czynności. Proces ten jest bardzo podobny do nawykowych wzorców działania a zarazem bardzo od nich różny. Człowiek zwykle wysila się, gdy zajmuje się sportem (napięte mięśnie karku i ramion) lub gdy się uczy (zaciśnięte szczęki). Gdy ktoś wykonuje jakieś ćwiczenie bez wysiłku, wówczas rezultaty są zupełnie inne, niż gdy ćwiczenie to jest "forsowane". Możesz na przykład spróbować wykonać następujące ćwiczenie polegajace na dotknięciu palcami rąk palców nóg; zwróć przy tym uwage na to, jak odmienne są twoje obecne odczucia w porównaniu z odczuciami powstającymi wtedy, gdy w zwykły sposób wykonujesz to ćwiczenie na zajęciach sportowych - kiedy |wysilałeś |się, aby dotknąć palcami swych stóp. Teraz dotkniesz ich bez wysiłku. Aby tego dokonać pozwól niech twoje ciało, kręgosłup i głowa pochylają się ku przodowi |bardzo |powoli. Zwracaj uwagę na drobne zmiany zachodzące w twoim ciele, gdy powoli zmienia się pozycję. Niech twoje ręce zwisają swobodnie, a nogi niech będą raczej ugięte niż sztywne. Pamiętaj, żeby twoja głowa i szyja były luźno opuszczone i abyś nie trzymał głowy podniesionej do góry. Zdawaj sobie sprawę z napięcia, lecz nie staraj się napinać czy dosięgać. Oddychaj powoli i głęboko