Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.

 

Od czasu po�aru berli�skiego Reichstagu w Niemczech nie s�yszano ani jednej mojej nuty... chocia� nie jestem �ydem. Z powodu panuj�cej obecnie w Austrii tendencji gloryfikowania �yd�w jako m�czennik�w prawie w og�le nie grywa si� moich utwor�w. W rzeczywisto�ci by�o to nieporozumienie: muzyk� Berga zdejmo- wano z program�w koncertowych z powod�w czysto praktycznych. List �w ilustruje jednak przykr� prawd�, �e kiedy arty�ci pragn�, by prezen- towano ich dzie�a lub sami chc� wyst�powa�, wtedy cz�sto zapominaj� o swoich zasadach. Liczni tw�rcy wst�powali do partii nazistowskiej nie z powodu narodowo-socjalistycznych przekona�, ale dlatego, i� mieli nadziej� na artystyczny awans i uznanie. Dziwne, �e Berg by� jednym z nich. Pragn�� by� jurorem w komisji rozpatruj�cej kandydatury do monachijskiego Deutscher Musikverein (Niemieckiego Towarzystwa Muzycznego), wiedz�c, �e zakazano dopuszczania jakichkolwiek utwo- r�w skomponowanych przez �yd�w. Przyzna�, �e jest mu z tego powo- du przykro, ale mimo wszystko pe�ni� swoj� funkcj�. Schenberg i Ze- mlinsky wyjechali do Ameryki, podczas gdy Webern pozosta�, by... naj- pierw dowiedzie� si� o �mierci jednego ze swoich syn�w, kt�ry zosta� zabity w s�u�bie nazistowskiego Wehrmachtu, a potem, tu� po wyzwole- niu Wiednia, samemu zgin�� od przypadkowej kuli jakiego� ameryka�- skiego �o�nierza. W�r�d tych, kt�rzy zostali, pojawi�o si� samousprawie- dliwiaj�ce poj�cie "emigracji wewn�trznej", oznaczaj�ce: "pozostali�- my, ale wyemigrowali�my duchowo". W czasie drugiej wojny �wiatowej Helena Berg �y�a spokojnie w Wiedniu, karmi�c ptaki i nie wzbudzaj�c niczyjej uwagi. Chocia� nazwisko Berg mog�o sugerowa� �ydowskie pochodzenie, rodzina ta nie mia�a �adnych trudno�ci z udowodnieniem swojego echt-katolic- kiego, aryjskiego pochodzenia (w rzeczywisto�ci matka Berga mia�a nie opodal wiede�skiej katedry �w. Stefana sklep z tanimi dewoc- jonaliami). jednak nazi�ci mimo to zakazywali wykonywania jego mu- zyki wraz ze wszystkimi kompozycjami Drugiej Szko�y Wiede�skiej, uwa�ali bowiem atonaln� muzyk� dodekafoniczn� za Kulturbolschewis- mus (kulturowy bolszewizm). W roku 1941 jeden z braci Berga napisa� do Heleny, �e gdyby dzie�a jej m�a znowu by�y grane, mog�aby czerpa� korzy�ci z tantiem i honorari�w autorskich. Sugerowa� te�, by listownie zwr�ci�a si� do Baldura von Schiracha (przyw�dcy Hitlerjugend, kt�rego Hitler mia- nowa� gauleiterem Wiednia), przypominaj�c mu, �e Berg by� wolny od jakiejkolwiek skazy rasowej i pytaj�c, czy �w zakaz grania jego muzyki m�g�by by� cofni�ty. Helena Berg odpowiedzia�a z godno�ci�: Drogi Szwagrze! Dzi�kuj� za Tw�j list i sugesti� ( jestem pewna, �e uczynion� w najlepszej wierze), kt�r�g jednak mog� tylko odrzuci�. Sztuka ALbana Berga jest cz�ci� wiekuistego pi�kna Bo�ego i duchowego �wiata. Nigdy nie zdo�a�abym zmu- si� si� do zrobienia czegokolwiek, co by�oby sprzeczne z jego przekonaniami...~rrzekonaniami czlowieka, kt�ry by� tak nieskazitelny; kt�ry nigdy nie uczyni� �adnego ust�pstwa. Gdyby dzie�a Berga zosta�y przej�te przez ludzi, kt�rzy s� i z pewno�ci� pozostan� tak ca�kowicie przeciwni jego sztuce, by�oby to profanacj�. Alban mo�e spokojnie odpoczywa�, dop�ki to piek�o na ziemi si� nie sko�czy. Jego czas nadejdzie, czas z pewno�ci� bardziej odpowiedni, o czym jestem przekonana. Zapewne powiesz, �e gdyby grano jego kompozy- cje, ja mia�abym troch� l�ejsze �ycie. Przyznaj� - niemo�liwo�ci� jest dla mnie zgoda okupiona grzechem przeciwko �wi�temu Duchowi. jedynym celem mojego �ycia jest sta� na stra�y artystycznej spu�cizny Berga. C� innego pozostaje mi do zrobienia na tym bezbo�nym �wiecie? Serdeczne po- zdrowienia dla Ciebie i Z Twoich bliskich. Helena Helena d�ugo nie wiedzia�a o nie�lubnej c�rce, kt�r� Berg mia� z ow� karyntyjsk� dziewczyn�, Mari�. Dowiedzia�a si� o niej na kr�tko przed �mierci�, maj�c lat dziewi��dziesi�t jeden. Przypadkowo na- tkn�a si� na wyblak�� fotografi� jakiego� dziecka, kt�rego podobie�- stwo z Bergiem by�o tak uderzaj�ce, �e natychmiast domy�li�a si� prawdy. Chocia� dziecko zosta�o sp�odzone i urodzone, zanim Hanna i Alban si� poznali, musia�o to by� bolesne odkrycie (mo�e nawet bardziej bolesne ni� wie�� o romansie z pani� Fuchs-Robettin), po- niewa� ich w�asne ma��e�stwo by�o bezdzietne