Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Jako lokalny przykład jednej krańcowości może posłużyć nieskończona na pozór liczba statusów zajmowanych jednocześnie przez Nicholasa Murraya Bu-dera . Krańcowo przeciwnym, hipotetycznym przykładem będzie natomiast stosunkowo niewielka liczba rtatusów zajmowanych przez uczonego, który się faktycznie wycofał z większości systemów społecznych: zajęty swą pracą, lecz formalnie „bezrobotny", samotny w życiu prywatnym, niezwiązany z poli-Ijcznymi, religijnymi, oświatowymi, wojskowymi ani żadnymi innymi organizacjami. Wydaje się, iż uzgod-fflenie wymogów roli złożonego zestawu statusów społecznych w pierwszym wypadku przedstawia trudności zupetnie innego rzędu aniżeli uzgodnienie prostego zestawu w wypadku drugim. Nicholas Murray Butler (1862-1947), działacz społeczny i oświatowy, doradca Białego Domu, wieloletni prezydent Columbia University i Teachers College w Nowym Jorku, prezes Carnegie Endowment for International feace, laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1931) - przyp. tłum. 152 R.K MertK Złożone zestawy statusów społecznych tworzą pewien rodzaj więzi między podsystemami sp czeństwa, lecz ludzie zajmujący owe statusy napotykają duże trudności ze zorganizowaniem sw, zachowań w rolach. Ponadto socjalizacja początkowa w pewnych statusach, którym odpowiadają a iste wartości, może utrudniać albo ułatwiać spełnienie wymogów innych statusów. Rozmaite procesy społeczne przeciwdziałają komplikacjom potencjalnie związanym ze zloż zestawami statusów społecznych. Po pierwsze, inni ludzie zdają sobie sprawę z tego, że j zajmuje więcej niż jeden status społeczny, nawet jeśli w określonym układzie zależności spol jest to status dominujący. Pracodawcy uznają fakt, iż pracownicy posiadają również rodziny i w lonych społecznie sytuacjach dostosowują swe oczekiwania odnośnie do zachowań prace wymogów tego właśnie faktu. Od pracownika, który -jak wszystkim wiadomo - przeżył śmierć z najbliższej rodziny, w całkiem naturalny sposób wymaga się chwilowo mniej z tytułu jego zi wych zobowiązań. Owo społeczne postrzeganie konkurencyjnych zobowiązań wynikających z zestawów statusów służy łagodzeniu i modyfikowaniu żądań oraz oczekiwań ze strony p; stawu ról przypisanych niektórym z tych statusów. Proces ciągłego przystosowywania związany jest z systemem wartości społecznych. Jeżeli uprzednia zgoda co do względnej „ważności" sprzecznych zobowiązań przypisanychsi społecznemu, osłabia to wewnętrzny konflikt decyzji u ludzi zajmujących owe statusy i ułatwia stosowanie ze strony osób objętych ich zestawem ról. Istnieją oczywiście siły przeciwdziałające takiemu przystosowaniu. Kiedy jednostka nie wypełnia; zobowiązań w roli, działania ludzi objętych zestawem ról przypisanych statusowi społecznemu! zajmuje, ulegają zakłóceniom. Pragną oni zatem, aby ściśle wykonywała swą rolę. Gdyby takie zorientowane na realizację własnych interesów miały rzeczywiście znaczenie decydujące, wzmagałoby to istniejące już napięcie w systemach statusów społecznych. Partnerzy jednego ścieraliby się z uczestnikami innych, przy czym jednostka zajmująca wiele naraz statusów znaj się nieustannie w centrum konfliktu. Ponieważ jednak motywacje takie nie stanowią jedynego w tym procesie, jednostki mają pewną swobodę w przystosowywaniu się do sprzecznych żądań. W ujęciu psychologicznym empatia - życzliwe zrozumienie dla sytuacji innego człowieka-: czynią się do osłabienia nacisków wywieranych na ludzi, którzy się znaleźli w obliczu konfliktt wiązań wynikających ze statusu społecznego. Określenie „psychologiczny" nie oznacza ji empatia jest niczym więcej niż indywidualną cechą osobowości występującą z różnym nasili szczególnych ludzi. Częstość występowania empatii wśród członków społeczeństwa jest po c: cją struktury społecznej. Albowiem ludzie objęci zestawami ról jednostki poddanej konflikto wiązaniom wynikającym z zajmowania określonego statusu społecznego sami również ząjrai cześnie wiele statusów (w przeszłości albo obecnie, faktycznie albo potencjalnie) i podlegają naciskom. Taka sytuacja strukturalna co najmniej ułatwia powstawanie empatii. Struktury społeczne cechują się także zdolnością wyuczonego przystosowania, przekaz sukcesywnie przez zmieniające się nakazy kulturowe. Pozwala to zmniejszać częstość i nasi fliktu w zestawach statusów społecznych. Im większa jest bowiem częstotliwość wystęj tu zobowiązań wynikających z wielu naraz statusów społecznych, tym większe jest prai stwo, że pojawią się nowe normy, które uregulują owe sytuacje, przypisując odpowiednie poszczególnym zobowiązaniom. Oznacza to, iż w obliczu takich konfliktowych sytuacji ji musi wymyślać ad hoc nowych sposobów przystosowania. Znaczy to również, że partnerzy^ ról ułatwią w istocie jednostce rozwiązanie trudności, to znaczy uznają „decyzję", jeśli ona zgodna z owymi funkcjonalnie ustalonymi zasadami priorytetów. Mechanizmy społeczne służące osłabianiu owego konfliktu można również rozpatrywał nach sekwencji statusów społecznych w czasie, to znaczy następstwa statusów, dzięki mieszczą się spora Jjczba JudzJ