Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.

 

, 0 wic pytanie podyktowane byBo nie strachem, lecz prawdziwym, wewntrznym przekonaniem, w którym przejawiBa si zarówno niech wobec Pary|a jako symbolu Zachodu, jak te| radziecka megalomania. Inne, o dziesi lat pózniejsze [wiadectwo daje Andruchowycz w eseju o nostalgii za komunizmem. Pisze on o ksztaBtowaniu przez propagand wyobra|enia obywateli ZSRR o Zachodzie: Najczarniejsze obrazy totalnych katastrof, zaczynajc od niebywaBych huraganów i trb powietrznych, koDczc za[ na zamieszkach studenckich, uprowadzeniach dziennikarzy, zabójstwach prezydentów i po|arach d|ungli wywoBanych przez napalm, towarzyszyBy skazaDcom zamieszkujcym tamten [wiat przez caBe |ycie. Tamten [wiat nieubBaganie zmierzaB do koDca. Przy czym ogromnie wa|ne byBo nie dopu[ci, by w finale signB po nieludzkie [rodki - broD jdrow; przecie| wiadomo, jak grozne jest zwierz w agonii12. 11 M. R i a b A z u k,  My pomrem ne w Pary|i", [w:] Wisimdesiatnyky. Antolohija nowoji ukrajin[koji poeziji, I. Rymaruk (red.), Wydawnyctwo Kanad[koho Instytutu Ukrajin[kych Studij, Edmonton 1990, s. xi. 12 J. Andruchowycz, Romans z uniwersum, [w:] Nostalgia. Eseje o tsknocie za komunizmem, Wydawnictwo Czarne, WoBowiec 2002, s. 70. Ani Zachód, ani Wschód. Dyskurs natywistów 291 Jednak|e antyokcydentalizm w ZSRR miaB swoje zródBa nie tylko w propagandzie (nie byBby wówczas tak silny), ale byB silnie zakorzeniony równie| w literaturze13, filozofii14 i sztuce15, na co wpBynBy dziewitnastowieczne idee. Warto jednak pamita, |e intelektuali[ci w ZSRR na ró|ne sposoby sprzeciwiali si izo-lacjonizmowi, a ukraiDski ruch opozycyjny miaB prozachodni orientacj. Je[li zatem we wspóBczesnych debatach pojawiB si silny nurt niechtny wobec Zachodu, je[li cz[ci tego dyskursu staj si dawne skamieliny jzykowe (propagandy radzieckiej oraz rosyjskiego poczwiennictwa), trudno nie kojarzy tego zjawiska z ideologiczn spu[cizn imperium. Przed laty, analizujc odrodzenie antyokcydentalizmu serbskiego i ponownego upowszechnienia antyeuropejskiej topiki (przypisywanie pojciu Europy innych poj, takich jak staro[, rozum, choroba, zgnilizna, przewrotno[), Joanna Rapacka dostrzegBa jej zdumiewajcy egalitaryzm: W t wydawaBoby si caBkowicie anachroniczna siatk pojciow wspóBcze[ni u|ytkownicy weszli jak w wygodne, dobrze rozchodzone buty, przy czym do u|ytkowników tych nale|eli zarówno szarzy obywatele i autorzy tekstów propagandowych, jak autorzy elitarnych tekstów eseistycznych i literackich