Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.

 

Wypada też dodać, że realizację zasady powszechności opieki ułatwia obecnie istnienie sądów rodzinnych (§ 6), najczęściej bowiem potrzeba wszczęcia postępowania o ustanowienie opieki wynika ze spraw rozpoznawanych przez te sądy. Jak to wyjaśnił SN w Zalece- § 41. Pojęcie i organizacja opieki 401 niach Kierunkowych 1976, sąd opiekuńczy ma „obowiązek stałego badania i ustalania na podstawie wszelkich dostępnych mu informacji, czy co do określonego dziecka lub dzieci nie występuje prawny powód w rozumieniu art. 145 § 2 k.r.o. ustanowienia opieki, inne zaś sądy obowiązane są do dostarczania takich informacji sądom opiekuńczym ilekroć tylko powezmą o nich wiadomość w toku urzędowania". Ad 3) Dawne systemy prawne powierzały nadzór nad wykonywaniem opieki organowi złożonemu z członków rodziny poddanego opiece. Tak np. według k.c.K.P. organem tym była rada familijna, złożona z 6 krewnych pupila, w połowie ze strony ojca, w połowie ze strony matki, oraz z sędziego jako przewodniczącego (art. 375). Ten tradycyjny system nie zdaje dziś egzaminu z dwu powodów. Po pierwsze, dalsi krewni poddanego opiece nie wykazują już tak silnego zainteresowania jego osobą jak w czasach dawniejszych (§ l. I). Po drugie, współczesne państwo, zainteresowane wychowaniem młodego pokolenia, chce nad tym wychowaniem zachować dość ścisłą kontrolę. Te przyczyny sprawiły, że obecnie większość ustawodawstwa realizuje zasadę nadzoru państwowego, która polega na tym, że kontrolę nad wykonywaniem opieki sprawuje organ państwowy. Nie jest natomiast jednolicie rozwiązywana kwestia, jaki organ państwowy ma sprawować powyższe funkcje: sądowy czy organ administracyjny? Za celowością powierzenia tych funkcji organowi administracyjnemu przemawia po pierwsze to, że działalność nadzorcza nad opiekunem bardziej odpowiada operatywnej działalności administracji aniżeli orzeczniczej w zasadzie funkcji sądu. Po drugie, dzięki takiemu rozwiązaniu jeden organ skupia działalność z zakresu opieki prawnej i tzw. opieki społecznej. Na rzecz natomiast powierzenia funkcji opiekuńczych sądom przemawia przede wszystkim ta zasadnicza okoliczność, że funkcjonariusze sądowi (sędziowie) przewyższają zdecydowanie funkcjonariuszy administracyjnych, gdy chodzi o niezbędną znajomość prawa cywilnego wraz z prawem rodzinnym. Duże znaczenie ma także taka tradycja ukształtowana w różnych krajach. Zasady powyższe są w pełni realizowane przez k.r.o., w świetle którego organem upoważnionym do powoływania i odwoływania opiekuna oraz do jego kontrolowania jest wyłącznie sąd opiekuńczy. 402 IX. Opieka i kuratela Kodeks nie zna natomiast instytucji rady familijnej nawet jako organu opiniodawczego czy pomocniczego. III. Organy opieki. Doświadczenie wykazało, że dla prawidłowego funkcjonowania opieki konieczne jest istnienie trzech zasadniczych organów: organu zwierzchniego, orzekającego w sprawach opiekuńczych i nadzorującego sprawowanie opieki, organu pomocniczego, który pierwszemu z tych organów pomaga w sprawowaniu jego funkcji, i organu bezpośredniego sprawowania opieki. Taki też system jest przyjęty w polskim ustawodawstwie, według którego organem nadrzędnym, a więc organem nadzoru opiekuńczego, jest sąd opiekuńczy, organem pomocniczym są przede wszystkim kuratorzy sądowi, organem zaś sprawującym bezpośrednią pieczę nad osobą poddaną opiece jest opiekun. Wyjątkowo, z reguły czasowo i tylko w ograniczonym zakresie, te ostatnie funkcje wykonuje kurator lub zarządca majątku (art. 102, 150 § 2, 157). Do powyższego dodać należy, że skoro sąd opiekuńczy jest organem nadzoru, a opiekun organem operatywnego wykonywania opieki, to sąd opiekuńczy nie może - gdy uznaje dokonanie pewnej czynności w imieniu lub w interesie małoletniego za celowe lub konieczne - dokonać tej czynności we własnym zakresie, może jedynie, stosując odpowiednie środki, zmusić opiekuna do jej dokonania albo zlecić to innej osobie (kuratorowi). Gdy chodzi o stosunek sądu opiekuńczego do organu pomocniczego, to już z charakteru tego ostatniego wynika, że może on spełniać tylko czynności wykonawcze, sąd zaś nie może upoważnić go do podejmowania rozstrzygnięć, jakie w świetle ustawy należą do sądu (p. jednakże § 6, V). Bliżej o organie nadzoru była mowa pod II, a o organach pomocniczych w § 6, V; działalności opiekuna, a więc organu sprawującego bezpośrednią pieczę nad małoletnim, poświęcona jest przeważająca część rozważań zawartych w niniejszym rozdziale. § 42. Ustanowienie opieki i powołanie opiekuna I. Ustanowienie opieki - II. Powołanie opiekuna - III. Objęcie opieki I. Ustanowienie opieki. K.r.o. nie zna opieki powstającej ex legę. Powstaje ona każdorazowo na podstawie orzeczenia sądu Opiekunki? 42. Ustanowienie opieki i powalanie opiekuna 403 czego. Zgodnie z zasadą powszechności opieki i zasadą działania sądu opiekuńczego z urzędu (§ 41, II), ustanowienie opieki następuje niezależnie od inicjatywy osób zainteresowanych. Przez ustanowienie opieki należy rozumieć rozstrzygnięcie sądu wprowadzające system pieczy nad dzieckiem, która ma zastąpić władzę rodzicielską. Od ustanowienia opieki w tym znaczeniu należy odróżnić powołanie opiekuna, które oznacza powołanie konkretnej osoby do wykonywania tej pieczy. Z reguły obydwa te rozstrzygnięcia następują równocześnie, w pewnych jednak sytuacjach brak jest, pomimo ustanowienia opieki, uprawnionego do działania opiekuna. Ma to miejsce w wypadku zwolnienia opiekuna w toku trwania opieki (art. 169) albo po jego powołaniu, ale przed objęciem przezeń opieki (art. 153). Zgodnie z art. 145 § 2, sąd opiekuńczy ustanawia opiekę, skoro poweźmie tylko wiadomość, że zachodzi prawny po temu powód. O tym, kiedy taki powód zachodzi, rozstrzygają przepisy o władzy rodzicielskiej (art. 145 § l). Najogólniej rzecz ujmując, do ustanowienia opieki w myśl tych przepisów dochodzi wtedy, gdy brak jest rodziców dlatego, że oboje rodzice nie żyją (sieroctwo naturalne), albo wtedy, gdy rodzice nie mogą sprawować władzy rodzicielskiej, przede wszystkim dlatego, że zostali jej pozbawieni (sieroctwo społeczne). Tak też zasadę tę ujmuje art