Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
WCZESNE LABORATORIA PSYCHOLOGICZNE W 1879 roku Wilhelm Wundt założył pier- wsze eksperymentalne laboratorium psycho- logiczne na Uniwersytecie Lipskim. Badając czynniki psychologiczne wpływające na pa- mięć i odczuwanie wrażeń, Wundt i jego współpracownicy wynaleźli wiele podstawo- wych eksperymentalnych metod i strategii. Pierwsi naukowcy zajmujący się empirycz- nym badaniem zaburzonego zachowania by- li pod bezpośrednim wpływem Wundta; stosowali jego eksperymentalną metodolo- gię i używali także niektórych jego stra- tegii dla badania problemów klinicznych. Uczeń Wundta, J. McKeen Cattell (1860- -1944), wprowadził eksperymentalne meto- dy swego nauczyciela w Stanach Zjednoczo- nych i posługiwał się nimi w ocenie róż- nic indywidualnych w funkcjonowaniu psy- chicznym. On i inni uczniowie Wundta zało- żyli laboratoria badawcze na terenie całego kraju. Jednak dopiero w 1896 roku inny uczeń Wundta, Lightner Witmer (1867-1956), po- łączył badania z praktyką i założył pierwszą amerykańską klinikę na Uniwersytecie Pen- sylwanii. Klinika Witmera skupiała uwagę na problemach dzieci umysłowo upośledzo- nych, zarówno w kategoriach badań, jak i te- rapii. Uważany za twórcę psychologii kli- nicznej, Witmer wpłynął na to, że także inni zainteresowali się tą dziedziną (McRey- nolds, 1996, 1997). Wkrótce powstały nowe 104 HISTORYCZNE POGLĄDY NA ZABURZONE ZACHOWANIE kliniki. Duże znaczenie miał Chicago Ju- venile Psychopathic Institute (później naz- wany Instytutem Badań nad Młodzieżą) za- łożony w 1909 roku przez Williama Healy'e- go (1869-1963). Healy był pierwszym, który uważał przestępczość młodocianych za je- den z rezultatów urbanizacji, a nie za wynik wewnętrznych problemów psychologicz- nych. Był pierwszym, który zwrócił uwagę na nową kategorię przyczyn - czynniki śro- dowiskowe lub społeczno-kulturowe. W pierwszej dekadzie XX wieku kliniki i laboratoria psychologiczne przeżywały swój rozkwit i prowadzono w nich wiele ba- dań (Reisman, 1991). Szybkie i obiektywne informowanie o odkryciach naukowych było być może równie ważne w rozwoju nowo- czesnej psychologii (lub jakiejkolwiek innej nauki), jak zbieranie i interpretacja wyników badań. W okresie tym powstało wiele pism naukowych upowszechniających wiadomoś- ci o badaniach i teoretycznych rozważaniach. Dwoma ważnymi periodykami z dziedziny psychopatologii były „Journal of Abnormal Psychology", założony przez Mortona Prin- ce'a w 1906 roku, i „The Psychological Clinic", założony przez Lightnera Witmera w 1907 roku. (Co ciekawe, Prince był psy- chiatrą, który stworzył forum wymiany po- glądów o niebiologicznym charakterze doty- czących psychopatologii) W miarę upływu lat liczba czasopism powiększała się. Obec- nie Amerykańskie Towarzystwo Psycholo- giczne wydaje 29 pism naukowych, z któ- rych wiele skupia się na badaniach nad zaburzonym zachowaniem i funkcjonowa- niem osobowości. PERSPEKTYWA BEHAWIORALNA Gdy na przełomie XIX i XX wieku psycho- analiza osiągnęła już dominującą pozycję w myśleniu o zaburzonym zachowaniu, inna szkoła - behawioryzm - wyłaniała się z psy- chologii eksperymentalnej, rzucając jej wyz- wanie, w miarę jak teorie uczenia się zaczę- ły być wykorzystywane do rozumienia za- chowania. Psychologowie behawioralni uwa- żali, że badanie subiektywnego doświadcze- nia - poprzez techniki wolnych skojarzeń i analizy snów - nie dostarcza dających się zaakceptować danych naukowych, ponieważ obserwacje takie nie poddają się weryfika- cji przez innych badaczy. Ich zdaniem tylko badanie bezpośrednio obserwowalnego za- chowania i bodźców oraz wzmacniających „kontrolujących" je warunków jest podstawą dla formułowania naukowych zasad ludzkie- go zachowania. Perspektywa behawioralna ogniskuje się na centralnym temacie: roli uczenia się w ludzkim zachowaniu. Mimo że perspekty- wa ta początkowo rozwijała się poprzez ba- dania w laboratorium, a nie pracę kliniczną z zaburzonymi jednostkami, jej implikacje dla wyjaśniania i leczenia nieprzystosowane- go zachowania wkrótce stały się widoczne. WARUNKOWANIE KLASYCZNE Początki behawioralnych poglądów dotyczą- cych zaburzonego zachowania i jego lecze- nia są związane z eksperymentalną pracą nad formą uczenia się, znaną jako warunkowa- nie klasyczne. Praca ta zaczęła się od odkry- cia odruchu warunkowego przez rosyjskiego fizjologa Iwana Pawłowa (1849-1936)