Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
W 1991 r. w okolicach Bakczysaraju utworzono Bakczysarajski Park Hi-storyczno-Kulturowy. Obejmuje on ok. 150 zabytków, w tym pałac chanów krymskich, Uspienski monastyr, muzeum archeologii i „skalnych miast" oraz muzeum malarstwa i literatury, a także oddział fundacji, ewidencji i ochrony zabytków. W jego granicach znalazły się też skalne miasta: CZUFUT-KALE - w Bakczysaraju, ?AKŁA (IV-XIV w.) - 2,5 km na północ od wsi Skalistoje, KACZY-KALON - na obrzeżach wsi Basztanowka, TEPE-KERMEN (XVI-XIV w.) i KYZ-KERMEN (VIII-IX w.) - blisko wsi Maszyno, ESKI-KERMEN - 6 km na południowy zachód od wsi Krasnyj Mak, MANGUP - 2 km od wsi Zaliesnoje, CZELTER-MARMARAISZUŁDAN - niedaleko wsi Ternowka, SJUJREŃSKA twierdza i monastyr CZELTER-KOBA - na obrzeżach wsi Małe Sadowoje. W 1988 r. powstał w Kerczu park historyczno-kulturowy, obejmujący zarówno ekspozycje zabytków dawnych kultur, jak i pamiątki niedalekiej przeszłości (zob. Rozdział IV, Trasa nr 7). W skład parku weszły: Muzeum Historyczno-Archeologiczne, Muzeum Historii Obrony Adżimusz-kańskich Kamieniołomów, Galeria malarstwa, Muzeum Historii Desantu Eltigenskiego. Chersoneski Park Historyczno-Archeologiczny mieści się przy ul. Drewniąja w Sewastopolu (zob. Rozdział IV, Trasa nr 2). Powstał on w 1978 r., choć muzeum działało tu już od 1817 r. W jego skład wchodzi Muzeum Historyczno-Archeologiczne (w swojej ekspozycji posiada ono ok. 200 tys. eksponatów, w tym fragmenty fresków, mozaiki, płyty pokryte pismem), a także grodzisko z zarysem ulic oraz pozostałościami niektórych budynków, np. kolumnami bazyliki, mennicą, teatrem antycznym oraz resztką murów obronnych. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego Zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego zajmuje się na Ukrainie Ministerstwo Ochrony Środowiska i Bezpieczeństwa Nuklearnego, natomiast aktem prawnym, regulującym ochronę przyrody, jest Ustawa o ochronie środowiska przyrodniczego z 1991 r. Wyróżnia się sześć podstawowych form ochrony przyrody: za-powidnyky (ros. zapowiedniki), parki narodowe, zakaznyky (ros. zakazniki), regionalne parki krajobrazowe oraz pomniki przyrody. Ogólna liczba obiektów chronionych na Krymie wynosi 182, z czego na południowe wybrzeże przypada 69, a na góry 51. Na półwyspie znajdują się 33 zakazniki, 6 zapowiedników, 87 pomników przyrody, 10 chronionych uroczysk i 24 zabytkowe parki (pomniki sztuki sadowniczo-parkowej). Chronione obszary zajmują 2,3 % powierzchni półwyspu, a razem z akwenami 3,6 %. Zapowiedniki Na terenie zapowiedników chroni się całość środowiska przyrodniczego - minimalizuje się ingerencję człowieka, obowiązuje tutaj ochrona ścisła. Tą formą ochrony objęte są obszary szczególnie cenne, nie tylko w skali regionalnej. Na Krymie znajduje się sześć zapowiedników - Krymski, Jałtański Górsko-Leśny, Karadagski, Martian, Kazantypski oraz Opukski. Oprócz pełnienia funkcji rezerwatów ścisłych są one także placówkami naukowo-badawczymi. Zapowiednik Krymski obejmuje 44 175 ha. W jego skład wchodzą najpiękniejsze części Gór Krymskich razem z najwyższym szczytem Krymu - Roman-Kosz. Oddziałem rezerwatu są Wyspy Łabędzie (Sary-bułat albo Liebiażi Ostrowa), znajdujące się przy północno-zachodnim brzegu Krymu. Historia rezerwatu sięga roku 1913, kiedy założono zwierzyniec carski. Aklimatyzowano zwierzynę łowną: jelenie, sarny, muflony, z Puszczy Białowieskiej sprowadzono żubry. Nie miano jednak litości dla wilka - ostatni osobnik padł tu w 1914 r. Zwierzyna została mocno wytrzebiona w czasie wojen (żubry - całkowicie). Dzięki interwencji wybitnych rosyjskich uczonych (G. F. Morozów, I. I. Puzanow, N. I. Kuzniecow) w 1923 r. utworzono Zapowiednik Krymski. Na terenie zapowiednika chroni się przede wszystkim dobrze zachowane zbiorowiska leśne, z których najważniejsza jest buczyna. Dominującym gatunkiem jest tu właśnie buk, określany przez niektórych systematyków jako Fagas taurica. Jest to forma pośrednia pomiędzy naszym bukiem Fagus syhatica a Fagus orientalis. W runie charakterystycznym gatunkiem jest żywiec pięcio-listkowy. Oprócz buczyn występują tu lasy złożone z dębów: bezszypułkowego i szypółkowego oraz niskopienne lasy dębowograbowe, z licznymi gatunkami stepowymi w runie, a także lasy sosny krymskiej. Warty zobaczenia jest las złożony z drzewiastego jałowca Juniperus foetidissima na stokach Góry Czarnej (1100-1200 m n.p.m.). Niektóre drzewa mają po 500 lat. Na terenie tego rezerwatu rośnie wiele endemitów, m.in. klon Stevena, rogowni-ca Biberstaina - Cerastium bibersteinii, asfodetina-Asphodeline taurica, skalnica - Saxifraga irrygua oraz dużo innych roślin, np. dyptam, piwonie czy asfodeli-na -Asphodeline lutea. W zapowiedniku można spotkać także wiele rzadkich gatunków ptaków, m.in.: orła cesarskiego, bielika, gadożera oraz orzełka włochatego. Gnieżdżą się tutaj dwa gatunki sępów: kasztanowaty oraz płowy. Występująteż jelenie, sarny, dziki (sprowadzone znad Ussuri) oraz krymski podgatunek lisa - Vulpes mlpes crimea-montana. Zapowiednik „Wyspy Łabędzie" to sześć niewielkich wysepek porośniętych trzciną i roślinnością halofil-ną