Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Dwa najsilniej zanieczyszczone tlenkiem węgla województwa - katowickie i krakowskie - emitują rocznie do atmosfery łącznie 57,6% ogólnej ilości tlenku węgla w Polsce. Ilość ta odpowiada 637 000 ton tego gazu w ciągu roku. Tlenek węgla w niewielkim stopniu działa na układy ekologiczne, jest natomiast szczególnie trujący dla człowieka i niektórych zwierząt. Łączy się on trwale z hemoglobiną, co uniemożliwia roznoszenie przez krew tlenu do wszystkich części ciała. Ryć. 25. Znak ostrzegawczy informujący o zagrożeniu tlenkiem węgla w powietrzu Dwutlenek węgla (CO2) jest bezbarwnym i bezwonnym stałym składnikiem powietrza. Powstaje w wyniku całkowitego spalania węgla oraz podczas oddychania organizmów. Rośliny asy-milują go i wykorzystują w procesie fotosyntezy do produkcji związków organicznych. Dla ludzi staje się szkodliwy dopiero w większym stężeniu. Działa natomiast na materiały budowlane zawierające węglany i przyczynia się do mniejszej ich trwałości. 60 Drzewiaste paprotniki występujące w okresie karbońskim (350 do 280 milionów lat temu) zasymilowały olbrzymie ilości dwutlenku węgla, a uzyskany tą drogą węgiel zmagazynowały w swoich tkankach. Z paprotników tych powstały pokłady węgla kamiennego. Obecnie, przy znacznym wydobyciu węgla i innych paliw zawierających ten pierwiastek, zostaje on w postaci dwutlenku węgla zwrócony do atmosfery w trakcie spalania. W związku z tym obserwuje się wzrost ilości tego gazu w atmosferze. Przypuszcza się nawet, że po wyczerpaniu wszystkich złóż zasobów energetycznych ilość dwutlenku w atmosferze ziemskiej wzrośnie siedemnastokrotnie. W takiej sytuacji Ziemi może grozić - przewidywane przez niektórych uczonych - zjawisko przegrzania. Hipoteza ta jest oparta na właściwości dwutlenku węgla polegającej na absorbowaniu ciepła wypromienio-wanego przez Ziemię. Oznacza to, że atmosfera zawierająca większe ilości dwutlenku węgla stanowi zasłonę zabezpieczającą Ziemię przed utratą ciepła. Jeżeli zajdzie takie zjawisko, tem-s peratura Ziemi podniesie się o kilka stopni, co spowoduje top4 nienie lodów na biegunach i lodowców górskich. Trudno przewidzieć, do jakich kataklizmów mogłyby doprowadzić takie zmiany. Inni uczeni uważają, że zjawisko przegrzania Ziemi nie na-itąpi, gdyż dwutlenek węgla jest gazem łatwo rozpuszczalnym w wodzie i oceany, stanowiące 71% powierzchni Ziemi, są w itanie rozpuścić w sobie znaczne ilości tego gazu. Ryć. 26. Znak ostrzegawczy informujący o zagrożeniu dwutlenkiem węgla w powietrzu Dwutlenek siarki (SO2) jest bezbarwnym gazem o ostrym za-jmrhu. Powstaje przede wszystkim w zakładach energetycznych, |ii/y spalaniu zasiarczonego węgla i paliw pędnych oraz przy 61 produkcji kwasu siarkowego i przetwarzaniu rud metalicznych zawierających siarkę. Wszystkie nasze elektrownie emitują łącznie 70% tego gazu. Odpowiada to 1,7 miliona ton w roku. Pozostałe 30% dwutlenku siarki pochodzi z pojazdów samochodowych, z palenisk domowych i zakładów przemysłowych. Dlatego też dwutlenek siarki jest gazem charaktystycznym dla miast i okręgów przemysłowych. Odznacza się bardzo wysokim stopniem szkodliwości. W atmosferze przechodzi po pewnym czasie w trójtlenek siarki (SO3) i łączy się z wodą, dając zawiesinę drobnych kropelek kwasu siarkowego (H2SO4). W tej postaci zatruwa wszystkie organizmy żywe, powoduje silną korozję żelaza, stali, miedzi i niklu oraz niszczy materiały budowlane, w tym także naturalne skały zawierające węglany. Już przy niewielkich stężeniach powoduje uszkodzenia roślin, odbarwiając liście lub zmieniając barwę igieł na kolor czerwonawy. Szczególnie wrażliwe na zanieczyszczenia siarkowe są drzewa iglaste, a zwłaszcza sosna zwyczajna, jodła i świerk. U drzew tych następuje zahamowanie przyrostu, zmiany w pokroju korony, częściowe, a nawet całkowite obumieranie. Zniszczenia zabytkowych budowli Krakowa są spowodowane głównie związkami siarki. U ludzi dwutlenek siarki oraz kwas siarkowy unoszące się w powietrzu powodują wiele poważnych chorób dróg oddechowych, układu krążenia, oczu, a nawet nowotwory. Związki siarki są głównym składnikiem tzw. smogu londyńskiego lub ina- i czej siarkowego, występującego w zadymionych miastach w czasie zalegającej mgły. W roku 1952 podczas takiej mgły, utrzy- smującej się przez 4 dni, zmarło w Londynie 4000 ludzi. Takie przykłady znane są również z innych miast i bardzo często w "f Ryć. 27. Znak ostrzegawczy informujący o zagrożeniu dwutlenkiem siarki w powietrzu 62 ogóle nie bywają odnotowywane. Na ich tle szczególnie bolesny charakter ma zjawisko określane jako "niespodziewana śmierć niemowląt". Delikatne tkanki budujące płuca niemowląt nie wytrzymują większych stężeń zanieczyszczeń siarkowych. W rezultacie zdarza się, że rodzice kładą wieczorem zdrowe dziecko do łóżeczka, a rano stwierdzają, że ich dziecko nie żyje. Tlenki azotu (N2O - podtlenek azotu, NO - tlenek azotu, NO2 - dwutlenek azotu) tworzą się przy spalaniu paliw w wysokich temperaturach, a więc głównie w elektrowniach, w dużych ciepłowniach, w silnikach samochodowych i samolotowych. Zwiększenie ilości tlenków azotu w atmosferze powodują też fabryki nawozów azotowych oraz samo stosowanie tych nawozów w rolnictwie. Tlenki azotu działają na organizmy jak gazy bojowe. U roślin niszczą ciałka zieleni, powodują opadanie liści, a przy większych stężeniach śmierć rośliny. U człowieka tlenki potu powodują uszkodzenie płuc, zmniejszają zdolność krwi do fzenoszenia tlenu i mogą być przyczyną powstawania nowotwo-Dwutlenek azotu (NO2) pochłania światło słoneczne i wraz /. innymi zanieczyszczeniami powietrza wchodzi w złożone reakcje fotochemiczne. Rezultatem tych reakcji jest smog fotochemiczny, zwany też smogiem typu Los Angeles