Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Regulaminy sieci zamkniętych zapowiadają odpowiedzialność służbową i dyscyplinarną. Przypominają o odpowiedzialności cywilnej i karnej. Po czwarte, każdy użytkownik sieci powinien przestrzegać zasad netykie-ty. Netykłeta to zbiór norm obyczajowych, zasady etykiety sieciowej, swo- r 7. Problemy obowiązywania prawa związane z Internetem... 271 przestrzeganie zasad netykiety isty kodeks cyberprzestrzeni. Określa poprawne standardy zachowań użytkowników Internetu. Obowiązuje w sensie aksjologicznym i behawioralnym w całej globalnej sieci. Jej twórcami są inter-nauci. Netykieta funkcjonuje w Internecie w wielu wersjach, jest — w miarę poszerzania zakresu usług — rozbudowywana. Początek netykiecie dał serwis amerykańskiej Sieci Narodowej Fundacji Nauki NSF-NET, która w 1992 r. przyjęła własną politykę pracy w sieci. Dysponujemy więc bogatym, otwartym zbiorem pisanych, nieoficjalnych reguł dobrych obyczajów w cyberprzestrzeni. Netykiety zawierają też pewne normy proceduralno-organizacyjne związane z korzystaniem z sieci oraz liczne „kopie" norm prawnych, a także moralnych. Jest charakterystyczne, że podstawowe normy różnych wersji netykiet są jednakowe i jednoznacznie rozumiane przez internautów na całym świecie. Do podstawowych zasad należy m.in.: wolność słowa, traktowanie każdej informacji umieszczonej w sieci jako ogólnodostępnej i możliwej do rozprzestrzenienia, bezwzględne poszanowanie grup dyskusyjnych, zasada bezinteresownej współpracy, zakaz wysyłania masowej poczty kierowanej do losowych odbiorców (spam). Są też szczegółowe zasady dotyczące poczty elektronicznej, komunikacji elektronicznej, grup dyskusyjnych itd. naruszenie zasad netykiety Naruszenie zasad netykiety może wywoływać rozmaite negatywne konsekwencje. Dostawcy usług sieciowych mogą zablokować lub zlikwidować konto. Sami internauci także dysponują faktycznymi możliwościami „ukarania" osoby naruszającej zasady — począwszy od upomnień aż po akcje „bombardowań pocztowych", doprowadzających do faktycznego wyeliminowania możliwości dostępu do sieci. Tak w 1994 r. społeczność internetowa wyeliminowała z sieci firmę prawniczą z Arizony, która dokonała, wbrew netykiecie, aktu spamingu. nowe globalne re- Tak oto w ciągu kilku lat powstał nowy, bardzo skuteczny w globalnej skali, system reguł zwyczajowych, pozwalający na współistnienie i komunikację osób ze wszystkich obszarów kulturowych świata. Prawomocność tych reguł nie wynika z autorytetu normodaw-cy, bo takiego jednego normodawcy nie ma; nie wynika też z procedur ustanowienia norm, bo nikt ich formalnie nie ustanowił... Normy postępowania wyrażane w netykietach nie pochodzą od państw, wytworzyło je środowisko internautów z całego świata, a ich przekroczenie spo- 272 IX. Obowiązywanie prawa w czasie i w przestrzeni tyka się z presją internautów oraz z dotkliwymi „sankcjami rozproszonymi". Netykieta, choć nie jest prawem, obowiązuje w sensie behawioralnym — podstawą mocy wiążącej jest powszechna społeczna akceptacja tych reguł przez kilkaset milionów użytkowników sieci. 8. PRAWO NA MORZU OTWARTYM wolność morza otwartego Na morze otwarte składają się wszystkie obszary morskie położone na zewnątrz od granicy wyłącznej strefy ekonomicznej lub od granicy morza terytorialnego, chyba że państwo nadbrzeżne ustanowiło wyłączną strefę ekonomiczną. Morze otwarte nie podlega żadnemu państwu. Zasada wolności mórz została sformułowana w konwencji genewskiej, choć w praktyce jako norma zwyczajowa wykształciła się przed wiekami. Dno mórz i oceanów oraz jego wnętrze zostało uznane za wspólne dziedzictwo ludzkości. Zasady korzystania i ochrony morza otwartego są ustalone w normach prawa międzynarodowego publicznego. 9. PRAWO W PRZESTRZENI KOSMICZNEJ Przestrzeń kosmiczna, tj. wszechświat poza atmosferyczną powłoką Ziemi, stała się także przedmiotem regulacji prawnych. Obecnie obowiązuje wiele umów międzynarodowych regulujących status przestrzeni kosmicznej, zasady jej eksploatacji i wykorzystywania. Pierwszą umową regulującą zagadnienie przestrzeni kosmicznej był układ o zakazie prób z bronią jądrową w atmosferze, przestrzeni kosmicznej, pod wodą z 1963 roku. umowy międzynarodowe dotyczące kosmosu W 1967 r. podpisano traktat dotyczący zasad regulujących działalność państw w badaniu i wykorzystywaniu przestrzeni kosmicznej. Układ stwierdza, że badanie i wykorzystywanie przestrzeni kosmicznej powinno służyć wszystkim państwom. 9. Prawo w przestrzeni kosmicznej 273 Przestrzeń kosmiczna wraz z ciałami niebieskimi nie może podlegać zawłaszczeniu. Ustanowiono zakaz wykorzystywania ciał niebieskich do wszystkich prób wojskowych. W 1972 r. uregulowano problem odpowiedzialności za szkody kosmiczne, które mogą powstać na Ziemi na skutek wypuszczenia lub próby wypuszczenia obiektu kosmicznego. W 1976 r. podpisano konwencję o rejestracji obiektów wypuszczanych w przestrzeń kosmiczną. W 1987 r. zawarto fundamentalny Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej, łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi