Ta prze�wietna zas�uga wobec rzeczypospolitej jest i b�dzie droga narodowi rzymskiemu, a zatem senat i nar�d rzymski o�wiadczaj�, �e imperator konsul desygnowany...

[13,37] Ojcowie, czy istnieje jaki� zaszczyt nienale��cy si� Brutusowi za zas�ug� tak nieocenion�, za dobrodziejstwo wobec pa�stwa przeogromne? No bo jak�e wielki strach pad�by na rzeczpospolit�, gdyby Galia stan�a otworem przed Markiem Antoniuszem, gdyby zgni�t�szy nieprzygotowane municypia i kolonie, zdo�a� on wedrze� si� do Galii Dalszej?34 Czy ten nierozwa�ny i nieogl�dny szaleniec, co podejmuje decyzje pochopne i zgubne, nie tylko na czele w�asnego wojska, lecz z ca�� barbarzy�sk� dzicz� zawaha si� wyda� nam wojn�, od kt�rej nawet mur Alp nas nie odgrodzi? Nale�y si� wi�c wdzi�czno�� Decymusowi Brutusowi: to on, gdy jeszcze nie podj�li�cie odpowiedniej uchwa�y, potraktowa� Antoniusza nie jak konsula, lecz jak wroga, odepchn�� go od Galii i wola� samemu by� obleganym, ni� ujrze� obl�one Miasto. Niech wi�c w naszym dekrecie otrzyma wieczne �wiadectwo tak pi�knego i znakomitego czynu. A Galia, kt�ra zawsze sta�a i nadal stoi na stra�y naszej w�adzy i wsp�lnej wolno�ci, niech s�usznie i nale�y- 34 Galia Dalsza by�a w�wczas zarz�dzana przez Lucjusza Munacjusza Pianka, na kt�rego poparcie liczy� Antoniusz. Plankus pocz�tkowo opowiada� si� po stronie senatu, jednak pod naciskiem swych �o�nierzy w ko�cu przeszed� na stron� Antoniusza; zob. Cyceron (Phil. 5,2,5). cie zostanie uczczona pochwa�ami za to, �e nie wyda�a siebie oraz swych zasob�w Antoniuszowi, lecz �e mu si� przeciwstawi�a. [14,38] Jestem zdania, �e jak najwi�ksze zaszczyty nale�� si� r�wnie� Markowi Lepidusowi za jego nieocenione zas�ugi dla rzeczypospolitej. Zawsze pragn�� on wolno�ci narodu rzymskiego, a najwi�kszy dow�d swej woli i przekona� da� owego pami�tnego dnia, kiedy Antoniusz nak�ada� koron� na skronie Cezara.35 Lepidus odwr�ci� w�wczas g�ow� i poprzez sw�j smutek i j�k pokaza�, �e wobec niewoli �ywi nieprzejednan� nienawi��, usilnie pragnie wolno�ci narodu rzymskiego, a to, co w�wczas znosi�, znosi� bardziej z konieczno�ci ni� w�asnej woli. Kt� z nas zapomnia�, �e on zachowa� zimn� krew w tym strasznym dla Miasta czasie, jaki nast�pi� po �mierci Cezara?36 Wielkie to sprawy, ale ku wi�kszym �pieszy moja mowa. [14,39] O bogowie nie�miertelni, c� mog�o si� wydarzy� bardziej nies�ychanego dla wszystkich lud�w, co by�o milej widziane przez nar�d rzymski ni� to, �e gdy wrza�a najzaci�tsza wojna domowa, kt�rej ko�ca obawiali�my si� wszyscy, Lepidus w swej m�dro�ci j� ugasi�, dzi�ki czemu nie dosz�o do rozstrzygni�cia sprawy mieczem i �elazem?37 Gdyby tak post�powa� Cezar podczas owej przekl�tej i �a�osnej wojny, mieliby�my ca�ych i zdrowych - o ich ojcu ju� nie wspomn� - dw�ch syn�w wybitnego i nieprzeci�tnego cz�owieka, Gnejusza Pompejusza, kt�rym za zdrad� z pewno�ci� nie mo�na poczyta� synowskiej mi�o�ci. Oby Marek Lepidus m�g� uratowa� wszystkich! To on, gdzie tylko mia� mo�liwo�� dzia�ania, tam pokaza�, czego by dokona�, skoro przywr�ci� pa�stwu Sekstusa Pompejusza, najznakomitsz� ozdob� rzeczypospolitej, najjaskrawszy dow�d �askawo�ci Lepidusa. Srogi okaza� si� los narodu rzymskiego, ci�kie przeznaczenie. Przecie� gdy zgas� Pompejusz ojciec, �wiat�o rzeczypospolitej, zabito te� i syna, najbardziej do ojca podobnego.38 35 Mowa o incydencie z dnia 15 lutego 44 r., kt�ry wydarzy� si� podczas Luper-kali�w; zob. Cyceron (Phil. 2,34,84). 36 Po idach marcowych Lepidus, dysponuj�cy odpowiedni� sil� zbrojn�, powstrzymywa� t�um od ataku na spiskowc�w. Pochwa�y, jakie Cyceron �le pod adresem dot�d niepewnego Lepidusa, nie odnios�y zamierzonego skutku: pod koniec maja 43 r. przeszed� on na stron� Antoniusza. 37 Po pora�ce pod Mund� w 45 r., kiedy Sekstus Pompejusz zbiera� wojsko, by dalej prowadzi� walk� z Cezarem, Lepidus, w�wczas prokonsul w Galii Narbo�skiej i Hiszpanii Bli�szej, doprowadzi� do zgody mi�dzy nim a senatem; zob. Cyceron (Phil. 13,4,8-9). 38 Mowa o Gnejuszu Pompejuszu, kt�ry zgin�� pod Mund�. [14,40] Lecz mniemam, �e wszystko to wynagrodzi� nam wyrok bog�w nie�miertelnych, jako �e dla rzeczypospolitej zosta� zachowany Sekstus Pompejusz. [15,40] Z tak s�usznego i wa�nego powodu, jak i dlatego, �e Marek Lepidus swoj� m�dro�ci� i �agodno�ci� niezmiernie niebezpieczn� wojn� domow� obr�ci� w zgod� i pok�j, uwa�am, �e nale�y spisa� uchwa�� senatu nast�puj�cej tre�ci: �Moc� uchwa�y senatu oznajmia si�: poniewa� imperator i najwy�szy kap�an,39 Marek Lepidus, wielokrotnie, z wpraw� i pomy�lnie kierowa� pa�stwem, a nar�d rzymski uzna�, �e to w�a�nie on �ywi najwi�ksz� odraz� do w�adzy kr�lewskiej; poniewa� swymi czynami, m�stwem, rozwag� oraz szczeg�ln� �agodno�ci� i dobroci� za�egna� okrutn� wojn� domow�; [15,41] poniewa� Sekstus Pompejusz Magnus, syn Gnejusza, przez wzgl�d na powag� tego stanu z�o�y� bro� i przez imperatora i najwy�szego kap�ana, Marka Lepidusa, zosta� przywr�cony do praw obywatelskich, czego bardzo pragn�li senat i nar�d rzymski - z tych wszystkich powod�w dla licznych i wielkich zas�ug Marka Lepidusa, po�o�onych dla dobra pa�stwa, senat i nar�d rzymski widzi w jego cnocie, powadze i pomy�lno�ci wielk� nadziej� na pok�j, zgod� i wolno��. Senat i nar�d rzymski b�d� pami�ta� o jego zas�ugach dla rzeczypospolitej i zechc� mu wystawi� z�ocony pos�g konny przy m�wnicy albo w innym miejscu na Forum"