Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
rękopiśmienne i powielone; ze względu na sposób zakonserwowania: M. luźne, oprawne, ścienne (podklejane płótnem), zebrane w *atlasy sztuczne, na rolkach, kieszonkowe itp. Dla specjalistów ma również znaczenie rozróżnienie M. ze względu na po-działkę (dawniej zwaną skalą), ze względu na rzut przyjęty za podstawę i związane z tym zniekształcenia (^Odwzorowania kartograficzne); ze względu na sposób przedstawienia nierówności powierzchni: M. perspektywiczne, M. warstwicowe (warstwice a. poziomice — linie krzywe na mapie, które łączą punkty położone na tej samej wysokości n.p.m.) i szrafowane (szrafy a. kreski obrazują na mapie różnice wysokości terenu). — M. plastyczna (relief), model wykonany z plasteliny, gliny, kartonu itp., który przedstawia rzeźbę pewnego obszaru, przy czym dla lepszego uzmysłowienia ukształtowania terenu podziałka pionowa modelu jest 2-5 razy większa od podziałki poziomej. — M. topograficzna, w wielkiej podziałce (do 1:200000), jest oparta na bezpośrednim zdjęciu terenu. Elementy sytuacyjne (np. osady) są na niej wyrysowane w podziałce, a nie przedstawione za pomocą symboli jak na M. przeglądowych. — M. w księgarstwie, jeden z artykułów *asortymentu księgarskiego, który stanowi w księgarni odrębny dział. Do ich przechowywania i demonstrowania służą specjalne urządzenia: pudła, teki, stelaże, wieszaki. — M. w bibliotece tworzą odrębny dział zw. *zbiorami kartograficznymi. Dzieje. Najstarsza z zachowanych M. liczy ok. 4500 lat; jest to gliniana tabliczka odnaleziona przez archeologów w Mezopotamii (obecnie w Uniwersytecie Harvard), która przedstawia schematycznie płn. Babilonię. Rozwój kartografii w Grecji i twórczość największego kartografa kultury helleńskiej, K. *Ptolemeusza, dały w efekcie M. o-parte na regułach matematycznych; Grecy przeprowadzili pomiary kuli ziemskiej, jej podział na strefy i obliczanie geograficznych współrzędnych. Z większych map rzymskich zachowała się w kopii z XIII w. jedna tylko mapa drogowa, tzw. Tabula Peutingeriana (w Bibliotece Narodowej w Wiedniu). Na rzymskich okrągłych M. świata, przedstawiających trzy kontynenty oblane oceanem, wzorowano się w średniowieczu, tworząc schematyczne, obrazkowe „mappae mundi" (np. dwie z XIII w.: Here-fordzka, zachowana w British Museum, i Ebstorfska, zniszczona w czasie ostatniej wojny w Hanowerze). M. arabskie (Idrisi) niewiele odbiegały od chrześcijańskich obrazków świata, choć Arabowie posiadali większą wiedzę geograficzną. Z późnego średniowiecza zachowały 1463 1464 się mapy żeglarskie narodów nadmorskich Europy płd. i zachodniej, które przedstawiały dokładnie rysunek linii wybrzeży (*Portulan). Wydobycie z zapomnienia w XV w. Geografii Ptolemeusza i powrót do map opartych na siatce kartograficznej (system równoleżników i południków wykreślony na mapie wg podjętego cdwzorowywania) stanowi epokę odrodzenia kartografii. Do nowych wydań Ptolemeusza zaczęto od 1482 dodawać mapy terenów mało lub zupełnie nie znanych starożytności, tzw. tabulae mo-dernae. W ostatniej ćwierci XV w. zaczętp M. powielać, stosując początkowo drzeworyt, następnie miedzioryt, wyparty dopiero w XIX w. przez lite grafie. Początkowo przodowali Włosi i Niemcy, potem przez cały wiek Belgowie i Holendrzy z uczonym kartografem G. *Merka-torem i świetnym wydawcą A. *Orteliusem na czele. Ich miedziorytowe mapy odznaczały się wielką dekoracyjnością, zawierały jednak, zwłaszcza w XVII w., niedokładności i błędy. W początkach XVIII w. zasadnicze znaczenie dla dokładności M. miały nowe pomiary astronomiczne i zastosowanie triangulacji, tj. pomiarów terenu robionych metodą pokrycia go kilkcma ścianami trójkątów, w miarę możności równobocznych (w 1613 wprowadził ją matematyk holenderski W. Snelius). Pierwsza Francja, za nią inne państwa europejskie przeprowadziły zdjęcia topograficzne całego kraju (wypełnienie sieci triangulacyjnej obrazem rzeźby terenu, sieci wodnej, sieci dróg itp.), wykonane przez kartografów wojskowych. W. XVIII był okresem wielkiego postępu rysunku kartograficznego (kreski, poziomice). W XIX w., a zwłaszcza w początkach XX w. udoskonalono techniki produkcji M., stosując *staloryt, *galwanoplastykę, fotechemigra-fię, *offset kolorowy. Obecnie jesteśmy w okresie szerokiego rozpowszechniania wydawnictw kartograficznych. Zajmują się nimi przedsiębiorstwa państwowe i prywatne, z tych ostatnich światowe znaczenie mają: *Bartholomew (Edynburg), VEB H. Haack-Geogr.-Kartogr.-Anstalt (Go-tha) dawniej J. *Perthes, Stanford (Londyn), Rand Mac Nally (Chicago), Dietrich Reitner (Berlin), Kiimmerly Frey (Berno szwajc), Agostini (Nawara). W Polsce w 1421 powstała pierwsza M., przedstawiona papieżowi Marcinowi V w sporze z Krzyżakami. Twórcą nowożytnej M. Polski (ok. 1:1000000) był przyjaciel Kopernika B. *Wapowski, który w 1526 wydał także w oficynie F. *Unglera pierwszą M. Europy wsch., wykonaną techniką drzeworyrniczą. Przeróbkami mi-lionówki Wapowskiego są dwie następne M. Polski: W. *Grodeckiego (1562) oraz A. *Pograbki (1570), a kopią M. Europy wsch. — M.S. *Munstera (1540), wielokrotnie reprodukowane na Zachodzie. Pierwszą szczegółową M. mniejszego obszaru kraju jest M. księstwa oświęcimskiego i zatorskiego S. *Porębskiego (1563). Dla Stefana Batorego M. księstwa połockiego wykonał S. Pa- 1465 MAPA chołowiecki, M. teatru wojny moskiewskiej —'sekretarz króla M. Strubicz, który wykonał również M. Litwy, In-f lant i sąsiednich obszarów. Uczestniczył on także w podjętych staraniem ks. M.K. ^Radziwiłła pracach nad wielką M. W. Ks. Litewskiego, którą wykończył ostatecznie T. *Makowski, rytował H. Gerits. Była ona aż po w. XVIII źródłem dla kartografii zachodniej. Przeróbką jej jest mapa J. Nieprzeckiego z 1749. Za Władysława IV działali w kraju kartografowie obcy, jak F. Getkant, Francuz W. *Beau-plan, który opracował M. szczegółową (1:452000) i ogólną (1 :lL00000) Ukrainy i Podola oraz małą, ale cenną M. Polski (1:14000000). W tych czasach wykonał również M. woj. poznańskiego J. *Freudenhammer (wyd. u J. *Blaeu w Amsterdamie 1645), M. części Polesia, rytowaną przez W. *Hcndiusa 1650 — D. Zwicker i mapę płn. części woj. pomorskiego (w rpsie) — P. Langau. Poza granicami Polski działali w drugiej poł. XVII w.: Michał Boyjn, autor atlasu i M. Chin, oraz J. Naronowicz-Naroński i S. Suchodolski, którzy pracowali nad dokładną M. Prus Książęcych. W 1740 J.A. Jablonowski, wojewoda nowogrodzki, przy współpracy F.F