Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Do-; prowadziła ona do spadku zadłużenia na l ha z 341 zł w 1931 r. do 231 zł w 1935 r. i do zmniejszenia oprocentowania długów. Korzyści z tej — niewątpliwie celowej — akcji odnosiły jednak głównie gospodarstwa obszar-nicze i kapitalistyczne, zadłużone w instytucjach bankowych i kredytowych. Małe i średnie gospodarstwa chłopskie, których zobowiązania składały się w dużej mierze z lichwiarskich pożyczek prywatnych, skorzystały na tym znacznie mniej. Prywatne pożyczki lichwiarskie wymykały się bowiem spod działania przepisów konwersyjnych8 i oddłużeniowych. W tej sytuacji akcja oddłużeniową, mimo że w pewnym stopniu polepszyła sytuację rolnictwa, nie spełniła wiązanych z nią nadziei, a zwłaszcza nie wpłynęła na podwyżkę lub choćby tylko stabilizację cen artykułów rolnych. Bezpośrednią przyczyną tego ,było m.in. mało precyzyjne obliczenie założeń akcji konwersyjnej. W roku 1934 np. według przewi-j dywan rządowych wieś miała uzyskać wpływy .gotówkowe w sumie 2200 min zł, a zapłacić tytułem spłaty długów 655 min zł, tzn. około 30% dochodów. W rzeczywistości suma dochodów osiągnęła tylko 1550 min zł, a natychmiast płatne zobowiązania z tytułu zadłużenia wynosiły aż 1722 min zł, tzn. 111% dochodów. To powodowało, że zlikwidowanie lub chociażby zahamowanie głodowej podaży artykułów rolnych było niemożliwością. ( 8 Konwersja — zamiana dotychczasowego długu na inny dług, połączona za-) (zwyczaj ze zmianą warunków spłaty (obniżenie oprocentowania, przedłużenie ter-/ tninów spłat itp,). ... ; 22 — Historia gospodarcza Polski "d3S Część piąta Zwyżkę cen artykułów rolnych starano się uzyskać także w drodze interwencyjnych zakupów zboża dokonywanych po cenach wyższych niż rynkowe oraz w drodze zwiększenia eksportu. Akcję tę prowadzono jednak w zbyt małych rozmiarach, aby mogła przynieść jakieś zasadnicze •wyniki. Nie został osiągnięty nawet minimalistyczny postulat rządu stabilizacji cen zboża na bardzo niskim poziomie z 1933 r. Ceny artykułów rolnych nadal zniżkowały. Nie pomogła również ani forsownie prowadzona polityka zwrotów ceł przy eksporcie zbóż, ani rozwój kredytu rejestrowego, ani podwyżka ceł przy imporcie artykułów rolnych. Nadmierna, głodowa podaż artykułów rolnych ze strony gospodarstw drobno- towarowych niweczyła wszelkie zamierzenia rządu w tej dziedzinie. Równie chwiejną politykę prowadził rząd w zakresie cen artykułów przemysłowych. Z jednej strony dążył do obniżki tych cen, z drugiej i zaś — popierał zaangażowane w eksporcie organizacje kartelowe, które wszelkimi sposobami śrubowały ceny na rynku wewnętrznym, aby w ten i sposób pokryć straty ponoszone przy wywozie. Równocześnie sam rząd, ; jako właściciel monopoli skarbowych, prowadził politykę wysokich cen. J Sprzeczność ta paraliżowała w poważnym stopniu całą akcję obniżki cen j wyrobów przemysłowych. Rząd nie mógł i nie chciał występować aktyw- i •nie przeciw największym kartelom, z drugiej zaś strony rzeczywiście l •chciał doprowadzić do pewnego obniżenia cen artykułów skartelizowa- i nych, gdyż zdawał sobie sprawę, że dysproporcje cen były jedną z głów- s nych przyczyn ostrości kryzysu w Polsce. Pierwszą akcję obniżki cen artykułów przemysłowych zainicjował rząd na początku 1931 r. Oparto ją wyłącznie na apelowaniu do dobrej woli przedsiębiorców. Rząd głosił, że będzie starał się “oczywiście nie •środkami administracyjnymi" oddziaływać na obniżkę cen, przy czym akcja ta nie mogła być — zgodnie z założeniami — prowadzona kosztem obniżki płac. W wyniku unikania środków nacisku akcja dała rezultaty minimalne: obniżka objęła tylko pojedyncze artykuły przemysłowe. W roku 1932 Komitet Ekonomiczny Ministrów zlecił ponownie Ministerstwu Przemysłu i Handlu przygotowanie planu obniżki cen podstawowych artykułów inwestycyjnych. Orientując się w trudnościach związanych z prowadzeniem takiej polityki — sprzecznej z działalnością karteli — rząd upoważnił ministra przemysłu i handlu do stosowania nacisku na organizacje monopolistyczne. Oprócz środków administracyjno-go- -spodarczych przewidywano m.in. stosowanie zniżek ceł przywozowych na artykuły produkowane przez kartele, uzależnienie zamówień rządowych , od zmniejszenia cen danych artykułów, wprowadzenie ustawy kartele- wej itp. Pierwszym wielkim porozumieniem monopolistycznym, które sprzeciwiło się obniżce cen, był kartel cementowy. W odpowiedzi na to rząd wystąpił w 1933 r. do sądu kartelowego o rozwiązanie umów monopo- Polska międzywojenna 339< lewych tego kartelu, sąd zaś rozstrzygnął sprawę na korzyść rządu. Skierowanie ataku właśnie przeciwko kartelowi cementowemu nie było przypadkowe. Obniżka ceny cementu mogła poważnie ożywić ruch budowlany, do czego rząd przywiązywał duże znaczenie