L

Moreno (BM) . W jêzyku polskim wydana zosta³a monografia G. Czapów i G. Czapów Psychodrama (l 969) . Wpbwowi ierchodramy na widzórw poœwiêcona test monografia 1. Greenberga Psychodrama and dudienceattitude chanoe (l 9 ó 8) . Techniki pantomimiczne W pantomimie pacjent ma wyra¿aæ sytuacje i stosunek do innych osób jedynie gestami bez s³ów. 0. Horetzky (1965) prowadzi³ w Zagrzebiu posiedzenia pantomimiczne w grupie mieszanej, licz¹cej 20 pacjentów. Jego technika podobna jest do dziecinnej za. 310. wawy, znanej jako zabawa w zawody. Wystêpy poszczeeólnychpacjentaw podczas posiedzenia trwaj¹ 2-7 minut, ka¿dy pacjent odtwarza pantomimicznie inny temat. Posiedzenia odbywaj¹ siê raz na tydzieñ. Pacjenci siedz¹ na kraes³ach w dwóch pó³kolach, nie rozmawiaj¹c ze sob¹. Pacjenci siedz¹cy w jednym pó³kolu wiedz¹, jaki temat na graæ wyznaczony pacjent, ci, którzy siedz¹ w drugim, maj¹ odgadn¹æ i wyraziæ g³oœno s³owami, to co on demonstruje. Wystêpuj¹cy pacjent pantomimiæzme odtwarza temat, jaki terapeuta napisa³ mu na kartce. Terapeuta siedzi w kole na jego miejscu. Zadania bywaj¹ doœæ trudne, np.nale¿y wyraziæ gestami i mimik¹, szukam towarzystwa", albo, iskra zaginiona w przestrzeni"itp. Pacjent, próbuj¹c wywi¹zaæ siê z zadania, prze¿ywa czêsto silne napiêcie emocjonalne. Terapeuta okreœla tempo gry i pomaga w razie potrzeby. Junov¿ (1966) i Knoblooh (1965) i inni pracownicy w Pradze nazywaj¹ swoj¹ pantomimiczn¹ metodê psychogimnastyk¹. (Znaczenie, jakie tej nazwie nadaj¹, nale¿y odró¿niæ od po jêcia psychogimnastyki u¿ywanego w higienie psychicznej dla okreœlenia treningu funkcji psychicznych, takich jak pamiêæ, -uwaga, wola itp) . Stosuj¹ jedno-i dwugodzinne posiedzenia raz lub dwa razy w tygodniu: udzia³ w nich bierze 12-15 pacjentów, razem kobiety i mê¿czyŸni lub oddzielnie. Metodê tê opracowa³a teoretycznie i zastosowa³a praktycznie Junovœ (1975) omawiaj¹c j¹ w licznych publikacjach. Lekcja psyehogimnastyki obejmuje trzy fazy. Pieruszd jazd ma s³u¿yæ, rozruszaniu"i os³abiæ hamulce utrudniaj¹ce szczere wypowiadanie siê. Jednoczeœnie przygotowywane s¹ elementy ekspresyjne pantomimy, a wstêpna gimnastyka pomaga osi¹gn¹æ harmoniê ruchów. 311. Oprócz æwiczeñ porwszechde u¿ywanych do zak³rwizowan³aposzczególnych uk³adów miêœni, stosuje siê rozmaite rodzaje, umotywowanego"eh-l¿enia, biegi i b@skoki, np.bod wiatr, nad przepaœci¹, na ciasnrm przesmyku, w bagnie, do pracy z pracy, na randkê, w 1 i 8 iJe, kiedy 4 e chcemy kogoœ obudziæ kiedy idziemy zawiadomiæ o czymœ welrzriemarm, Jescze inne mo¿llwoœ-ci 4 aJ¹ gonitw: : wzajemne chwytanie siê w biegu za ucho, za palec u rogi, wymijanie siê wzajemne czy przeciwnie, zderzanie albo ³¹czenie w pary, w których jeden partner musi dok³adnie naœladowaæ ruchy drugiego. Ca³a gamê muter akcji umo¿liwia chodzenie i ruchy z zamkniêtymi oczami: omijanie innych, ***, podawanie sobie r¹k, tworzenie dwójek, czwórek i kó³ albo próby okreœlenia s³owami wra¿enia doznanego polczas dotkniêcia rêki cz³owieka z lewej czy prawej strony, próby zasygnalizowania stosunku do s¹siada gestem (d³oñ w górê: chcê byæ chroniony, d³oñ w dó³: chcê panowaæ nad tob¹) . W jazie w³aœciwej psgchogimnastgki pacjent wyra¿a pantomimicznie zadane tematy, zwi¹zane z jego problemem. Na przyk³ad, na krzeœle le¿y przedmiot nazwany, zakazany owoc"i pacjenci jeden po drugim musz¹ pantomimicznie odzwierciedliæ konflikt, jaki prze¿ywaliby patrz¹c na coœ, czego pragn¹, a co jednoczeœnie, z przyczyn moralnych, towarzyskich czy innych, jest im zakazane. Nastêpnymi tematami s¹ wahania zwi¹zane z wyborem drogi ¿yciowej, przedstawienie stosunku do pewnej konkretnej osoby z otoczenia pacjenta itp. Sposób wykonania bywa zwykle bardzo zbli¿ony do tego sposobu, w jaki pacjent rozwi¹zuje w rzeczywistoœci swoje problemy ¿yciowe. Niektóre tematy s¹ przeznaczone dla jednej osoby inne dla dwóch osób (np.spotkanie na w¹skiej k³adce) . jeszcze inne dla czêœci cz³onków grupy albo dla ca³ej grupy (np.przedszkole, , rozbicie okrêtu i ¿ycie rozbitków na bezludnej wyspie) . Czasami tematy przeznaczone dla pojedynczej osoby (np.moja matka, mój sto. 312. **c. U. Psychogimnastyka: , zakazany owoc". sunek do ojca) przedstawiaj¹ najpierw wszy scy w grupie razem, ¿eby nabraæ odwagi, potem poszczególni cz³onkowie powtarzaj¹ je pantomimicznie i uzupe³nia 34, podczas gdy pozostali uczestnicy przygl¹daj¹ sie temu. Tak samo jak w psychodramie, w programie psychogimaastykiczêœæ czasu przeznaczona jest na przeprowadzenie akcji i wypowiadanie swych wra¿eñ na ren temat. Po odegraniu poszczególnych pantomimiczWchtematów, zarówno uczestnicy, jak i obserwatorzy 4 ziel¹ siê swymi wra¿eniami. W niektórychi wypad 313. kach pacjent otrzymuje polecenie (po uprzednim ode graniu) , ¿eby pokaza³, jakby pragn¹³ zareagowaæ, a po-zostali cz³onkowie mog¹ zademonstrowaæ mu, jak oni to sobie wyobra¿aj¹ albo jak móg³by i powinien reagoWRÆIORCZC) . Z szerokiego repertuaru tematów podajemy niektóre, specjalnie wypróbowane: Jaki Jestem, jaki Scia³brm bræ, jak mnie widz¹ ludzie: przejœcie przez s!raŸ do celu, pantomimiczne przekonywanie wartowników: pogodzenie siê z kimœ, kogo obraziliœmy: kto pójdzie ni¹ lewo, a kto na prawo (jeden pacjent stoi na krzeœle i tak Jak policjant kieruje ruchemh jeden-wyra¿a swój stosunek do cz³onków gruvy albo cz³onkowie grupy wyra¿aj¹ swój stosunek do jednego z nich: cz³owiek id¹cy dok¹dœ uœwiadamia sobie nagle, ¿e zap-omnia³ zabraæ coœ z domu: wybraæ i ofiarowaæ prê¿eni: jeden bo-ci¹ga pozosta³ych, ¿eby szli za nim: wszyscy namawiaj¹ Jednego, ¿eby siê do nich przy³¹czy³: z, wierzêta: le¿dr z cz³oaków grupy przedstawia wybrane zwierzê: ka¿æy demoos'ruje, czym by by³, gdyby by³ roœlin¹, por¹ roku, przedmiotem: zalecanie siê w roli mê¿czyzny i w roli kobiety: przejrzeæ, siê trzez g¹szcz, czêœæ grupy robi gêstwinê: zwierciad³o: wszyscy naœladuj¹ Jelnego, albo Jeden naœladuje poeostabch: wspomnienie dzieoiñsbva: aiespemione marz. 314. przedstawiaæ w formie tematycznego tañca pojedynczych osób i grup. Sam taniec mo¿e byæ równie¿ wykorzystany w korektywnej psychoterapii interpersonalnej (Rosen, 1957: Aleszko, l 975) . spo³ecznoœæ terapeu GcznaDynamicznie ukierunkowan¹ spo³ecznoœæ terapeutyczn¹ mo¿na awa¿aæ za specjaln¹ formê intensywnej psychoterapii grupowej. Pacjenci-zwykle w ró¿nym wieku, ró¿nych zawodów i ró¿nej p³ci-¿yj¹ fazend przez pewien okreœlony czas i oprócz uczestniczenia w posiedzeniach bior¹ tak¿e udzia³ w ca³ym programie wspólnie wykonywanych ró¿norodnych zajêæ, co umo¿liwia im przeniesienie do tego ma³ego modelu spo³eczeñstwa problemów z w³asnego ¿ycia, szczególnie swojego stosunku do ludzi