Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
str. 193). Każdy, kto z wiarą powtarza jego imię, szczególnie w chwili śmierci, zostanie odrodzony w Czystej Ziemi i stanie twarzą w twarz z samym Amitabhą. Budda Amitabha miał wielkie wpływy w Chinach i Japonii, gdzie jest zwany odpowiednio Amituo Fo i Amida Butsu (fo i butsu = Budda). W epoce Kamakury (1185-1333) Amida stał się jednym z najważniejszych elementów w życiu japońskich buddystów. Wielki reformator Shinran (1173-1263) stwierdza radykalnie, że bardziej należy liczyć na łaskę Amidy niż na własne starania (zob. str. 254). Inne ważne postaci to lekarz-Budda Bhaiszadźjaguru ("Nauczyciel uzdrawiania") i "słoneczny budda Wairoćana ("Promienny"), główny Budda w wielu tantrycznych mandalach (zob. ramka poniżej), identyfikowany ze słońcem. Odegrał on znaczną rolę w procesie akulturacji buddyzmu w Japonii, gdzie na czele panteonu sintoickiego stoi bogini Słońca (zob. str. 246-7). Popularne bóstwa. Buddyzm zawsze dopuszczał oddawanie czci miejscowym bóstwom i duchom. Podobno nawet samym Buddą opiekował się naga (w tradycji indyjskiej naga to wężowe bóstwo, nadzorujące deszcz; w buddyzmie bóstwa te strzegą także skarbów tradycji). Stupy (zob. str. 186) często wiąże się z jakszami (bogami dobrobytu i szczęścia) i ich żeńską odmianą (boginiami płodności). W Azji Południowo-Wschodniej bogowie hinduscy, na przykład Indra i Wisznu, stali się ważnymi buddyjskimi bóstwami opiekuńczymi. Buddyzm uznaje również wiele regionalnych bóstw w Chinach, Korei, Japonii i w Tybecie. Tantryczne mandale. W buddyzmie tantrycznym wszechświat jest często przedstawiany jako mandala, czyli "święty krąg", symbolizujący makro- i mikrokosmos: zarówno wszechświat, jak i umysł i ciało indywidualnego wyznawcy. Mandale wykorzystuje się w obrzędach i medytacji, by pomóc wiernemu w ukształtowaniu jej czy jego wizji wszechświata, kontemplacji zintegrowania własnej jaźni z kosmosem i pokonaniu różnicy między nirwaną a światem śmierci i ponownych narodzin. Jeden z najpowszechniejszych świętych obrazów tego rytu znany jest jako "Mandala Pięciu Buddów"; odgrywa on główną rolę w buddyzmie tantrycznym w Tybecie i japońskiej tradycji Shingon. Jako punkt wyjściowy przyjmuje układ pięciu niebiańskich buddów. Wairoćany w środku, Amitabhy na zachodzie, Amoghasiddhiego na północy, Akszobhji na wschodzie i Ratnasambhawy na południu. Mandalę rozbudowuje się i dopracowuje w procesie symbolicznych skojarzeń, by użyć pięciu barw, pięciu cech osobowości, pięciu mądrości i tak dalej, przy czym każdy element każdej pentady musi być skojarzony z jednym z pięciu buddów. Buddowie są również związani z pięcioma boginiami umieszczonymi w środku mandali i w czterech pośrednich punktach kompasu. Nepalska mandala z 1860 roku, przedstawiająca Wairoćanę w środkowym kole i czterech buddów w narożnikach kwadratu. Mandala przedstawia także liczne inne święte postaci. Kanon Palijski. Najbardziej konserwatywnym kanonem buddyjskich pism jest Tipitaka ("Trzy Kosze") w tradycji therawada, tekst spisany po galijsku, w języku średnioindoaryjskim, blisko spokrewnionym z sanskrytem. Często nazywa się go po prostu kanonem galijskim. Według tradycji Tipitaka (sanskr. Tripitaka) została spisana w 29 roku p.n.e. za panowania króla Wattagamaniego na Śri Lance. Trzy "kosze" to trzy części kanonu: Suttapitaka (sanskr. Sutrapitaka), Winajapitaka i Abhżdhammapitaka (sanskr. Abhidharmapitaka). Sutry z Suttapitaki to na ogół pouczenia doktrynalne Buddy - od krótkich poematów po długie narracje prozą o poprzednich wcieleniach Buddy. Zawiera także wiersze przypisywane najwcześniejszym zwolennikom Buddy: Theragathę ("Wiersze Seniorów") i Therżgathę ("Wiersze Seniorek"). Winajapżtaka zajmuje się regułami zakonnymi i daje komentarz do Patimokkhy ("Zasad monastycznych"); obejmuje też opowieści mające ilustrować buddyjskie zasady moralne. Abhidhammapitaka stanowi systematyczną analizę kategorii myśli buddyjskiej. Zachowały się także fragmenty kanonicznych zbiorów z niektórych innych osiemnastu szkół (zob. str. 172). Na przykład szkoła sarwastiwadin ("ci, którzy wyznają doktrynę, że wszystkie rzeczy istnieją") pozostawiła po sobie fragmenty własnych "trzech koszy" w przekładach na chiński i tybetański oraz w oryginalnym sanskryckim. Często dość zasadniczo różnią się one od pitak z kanonu palijskiego. Tradycyjna interpretacja kanonu palijskiego wiele zawdzięcza mnichowi Buddhaghoszy, który przybył na Śri Lankę z Indii w V wieku. Zebrał on i przetłumaczył znaczną liczbę syngaleskich komentarzy do tekstów galijskich, a jego najważniejsze dzieło, Wisuddhimagga ("Ścieżka do oczyszczenia") jest autorytatywnym przewodnikiem po praktyce buddyzmu therawada. Pierwsza drukowana wersja kanonu galijskiego powstała za namową króla Chulalongkorna z Tajlandii w 1893 roku. Wersja, powszechnie używana przez zachodnich uczonych, została wydana w Londynie przez Pali Text Sociery (Towarzystwo Tekstów Palijskich), założone w 1881 roku dla rozpowszechniania ksiąg tradycji therawada. Fragment kanonu galijskiego zapisany po birmańsku na pasku złota. Pochodzi z V wieku n.e. i jest najstarszym znanym tekstem buddyjskim z Birmy. Buddyjski wyznawca obraca "koło modlitwy" w świątyni w Kyicho w Bhutanie. Każde ,,koło" to cylinder zawierający święte teksty modlitewne, które, jak się uważa, zostają ożywione, gdy cylinder jest wprawiany w ruch przez wiernego