Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Pełny tekst utworu opublikowano na Zachodzie w 1973. Dopiero potem wyszła pozbawiona cięć jego edycja sowiecka. Powrotowi B. do literatury rosyjskiej towarzyszył wzrost zainteresowania jego twórczością na Zachodzie. W ZSRR wiele utworów B. ogłoszono po raz pierwszy dopiero w okresie "" pieriestrojki, zwłaszcza po 1987. Opublikowano m.in. napisaną w 1925, znaną na Zachodzie od 1968 opowieść Sobaczje sierdce (Psie serce, 1989), przy czym pełny jej tekst zamieszczono dopiero w zbiorze Morfij 1991 (Morfina). B. jest jednym z najwybitniejszych pisarzy rosyjskich XX wieku. W jego twórczości można wyodrębnić cztery główne tematy. W utworach Biełaja gwardija. Dni Turbinych {Bieg pisarz rozważa patriotyczne i światopoglądowe motywy determinujące działalność białogwardzistów. Z osobistą praktyką lekarską B. wiążą się przede wszystkim napisane w 1925-26, a wydane w 1963 Zapiski junogo wracza (Notatki młodego lekarza) oraz groteskowa opowieść Sobaczje sierdce, ośmieszająca wyidealizowany proletariat. Jego komedie są zabawną i ciętą satyrą na rzeczywistość sowiecką lat 20. Zojkina kwar-tira, w której B. wprowadza wyjątkowo negatywne typy ludzkie, przedstawia absurdalne zjawiska społeczno-obyczajowe okresu NEP-u. Podobni bohaterowie występują również w późniejszych jego utworach. Głównym tematem dramatów historycznych o Molierze i Puszkinie jest uzależnienie -genialnego twórcy od despotyzmu władcy i systemu ucisku. Ów temat łączy też w dużej mierze autobiograficzny Tieatralnyj roman, opisujący los dramatu Dni Turbinych, z powieścią Mastier i Margania. Ten wielowarstwowy i skomplikowany pod względem struktury utwór, ukazujący diabła przechadzającego się po ulicach Moskwy lat 30. i pisarza, którego nie dokończona powieść o Poncjuszu Piłacie stanowi element składowy dzieła B., ujawnia zarówno jego niezwykłą fantazję twórczą i filozoficznie uzasadniony, krytyczny stosunek do swoich czasów, jak też cierpienia jednostki twórczej w warunkach niewoli i niemoc jej prześladowców. BRP76, BRP91, EmR, FV, HRL, Ka85, Ka91, Ka94, KaKl, Ki, KLE, LE, LES, MERSL, Ni, RD, RR, TE, Wy75, Wy82. Dz.: Djawoliada, 1925 (reprint Letchworth 1970); Pismo Sowietskomu prawitielstwu (1930), Grani 1967.66 i Ogoniok 1991.20; Sbomik rasskazow, NY 1952; Dni Turbinych. Poslednije dni, 1955; Pjesy, 1962 (zawiera: Dni Turbinych, Bieg, Kabała swiatosz, Poslednije dni. Don Kichot), Iwan Wasil-jewicz. Miortwyje duszy, Miinchen 1964; Tieatralnyj roman, NM 1965.8 i wyd. oddz. Letchworth 1972; Bramy i komiedii, 1965 (zawiera: Dni Turbinych, Bieg, Kabała swiatosz, Połoumnyj Źurden, Poslednije dni. Iwan Wasiljewicz, Don Kichot)', Błazeństwo (1934), Zwiezda Wostoka 1966.7 i Grani 1972.85; libr. proza, 1966; Mastier i Mar- 93 BUNIN Iwan Aleksiejewicz garita, Moskwa 1966.11 i 1967.1, wyd. oddz. Paris 1968, wyd. pełne FfM 1969; Biełaja gwardija, Lon-don 1969; Zojkina kwartira (1926), NŻ 1969-70. 97 i 98 (wersja z 1935, Ann Arbor 1971); Sobaczje sierdce. Grani 1968.69, wyd. oddz. Paris 1969 oraz Znamia 1987.6; Zapiski junogo urocza, Letch-worth 1970; Pjesy, Paris 1971; Biefaja gwardija. Tieatralnyj roman. Mastier i Margania, 1973;/?an-niaja nieizdannaja proza, Miinchen 1976; Rannia-ja niesobrannaja proza, Miinchen 1978; Pan Pił-sudski i inne opowiadania. Warszawa 1981; Ran-niaja nieizwiestnaja proza, Miinchen 1981; Zojkina kwartira, Sowr. Dram. 1982.2; Biełaja gwardija. Wtoraja riedakcyja pjesy "Dni Turbiny ch", Miinchen 1983; Zabytoje. Ranniaja proza, tamże 1983; Adam l Ewa. Pis'ma, Oktiabr' 1987.6; Opowiadania, Warszawa 1989; Pis'ma, 1989; Morflj, 1991. Sobr. socz. w 10-ti tt., Ann Arbor 1982 (dotychczas ukazały się tt., 1-8); Sobr. socz. w 5-ti tt., Moskwa 1989-90; Izbr. proizw. w 2-ch tt., Mińsk 1990. Lit.: W. Kawierin, w: tegoż Sobr. socz., t. 6,1966; K. Paustowskij, w: tegoż Sobr. socz., t. 8,1970; W. Łakszyn, NM 1968.6; E. Stenbock-Fermor, SEEJ 1969.8; Y. Hamant, Bibliogr., CMRS 1970.12; E. Proffer, Ann Arbor 1984; A. Drawicz, w: tegoż Zaproszenie do podróży, Kraków 1974, Mistrz i diabeł. O Michale Bułhakowie, Kraków 1990 i Pocałunek na mrozie. Łódź 1990; V. Levin, Miinchen 1975; A.C. Wright, Toronto-Buffalo-London 1978; Cała zawartość czasopisma RLT 1978.15; L.E. Biełozierskaja-Bułgakowa, Ann Arbor 1979; H. Riggenbach, Bern 1979; G. Elbaum, Ann Arbor 1981; J. Karaś, Wrocław 1981; M. Ka-ganskaja, Z. Bar-Sella, Tel Aviv 1984; M. Kreps, Ann Arbor 1984; M. Czudakowa, 1988; M B. -dramaturg i chudożestwiennaja kultura jego wrie-mieni, 1988; A. Smielanskij, 1989; A. Ninow, Nie-wa 1989.5 i Zwiezda 1990.5; W. Pietielin, 1990; J. Bułgakowa, Dniewnik (1933-1940), 1990; L. Milne, 1990; F. Góbler, ZSIPh. 1990.1. BUNIN Iwan Aleksiejewicz, 22.(10.)10.1870 Woroneż - 8. 11. 1953 Paryż, prozaik i poeta. Pochodził ze starej szlacheckiej rodziny. W 1889-95 pracował jako dziennikarz i bibliotekarz w Orle i Połtawie. Debiutował jako poeta w 1887, pierwszy zbiór wierszy opublikował w 1891. Jeden z kolejnych jego tomików wierszy Listopad 1901 (Pora opadania liści) został wyróżniony nagrodą im. A. Puszkina. W 1893 debiutował jako prozaik. W 1899 związał się z grupą pisarzy realistów skupionych wokół wydawnictwa "" Znanije. W 1909 został członkiem honorowym Rosyjskiej Akademii Nauk. W tym czasie podróżował po Grecji, Turcji, Palestynie, Egipcie, Indiach. Po przewrocie październikowym, który zdecydowanie potępił, udał się do Odessy, a następnie na Krym, skąd w styczniu 1920 wyemigrował do Francji