Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Te fragmenty postaci nie występują w rysunkach dzieci normalnie się rozwijających. Nieważność ekspresji całej postaci ludzkiej przypuszczalnie jest wyrazem dezorganizacji osobowości dziecka. Podobnie brak tematu Ęsunku i chaos mogą symbolizować dezorganizację lub brak organizacji osobowości dzieci autystycznych. Zwierzęta, ptaki, krajobraz bardzo rzadko pojawiają się w ich Osunkach. Brak tych elementów symbolizuje postawę Web dzieci wobec otaczającego świata. Świat, martwy"nie grozi dziecku ingerencją w jego własny, zamknięty krąg przeżyć. Redukcja kolorów w rysunku jest charakterystyczna dla osób shoqch lub będących w sytuacji kryzysowej. Dzieci z autyzmem. używwą zaledwie kilku barw. Przeciętna liczba kolorów wybieranych przez dzieci autystyczne wynosi od I do 4, natomiast u dzieci z grupy kontrolnej-od 6 do QWinterpretacji rysunków dziecięcych duże znaczenie przywiązuje się do kolorów wybranych przy ich tworzeniu. U dzieci autystycznych uprzywilejowanymi kolorami są: brąz, ciemny niebieski, jasny niebieski oraz ciemna czerwień. Czy wybór tych barw jest przypadkowy, czy zawiera głębszy symboliczny sens? Zaskakuje wybór ciemnego brązu, który jest uznany jako kolor ziemi, zdrowy". Symbolizuje on siłę witalną. W dyskusji o wyborze tego koloru cenne są obserwację kliniczne Kretschmera (cyt, za Madejskąl 975) . Chorzy depresyjni, w przeciwieństwie do oczekiwań, używali w rysunkach kolorów ciepłych, jasnych, tak jakby chcieli Jozświetlić"swoją depresję. Być może dzieci autystyczne dokonały wyboru koloru symbolizującego siłę i moc na zasadzie podświadomej autoterapii lub był to wybór życzeniowy-, chcę być mocny, mam siłę ziemi". Kolor ciemnoniebieski jest interpretowany w psychopatologii ekspresji jako kolor smutku, który przekracza, Judzkie jego odczuwanie". Z kolei jasnoniebieski symbolizuje dystans do życia i świata realnego. Kolor jasnoniebieski wyraża również kontemplację, czasowe oddalenie, tęsknotę za czymś, co jest nieosiągalne (Rzepińska 1966, Madejska 1975) . Wybór tych kolorów przez dzieci autystyczne nie jest zaskoczeniem. Ich znaczenie jest dopełnieniem innych symboli przekazanych na rysunkach tych dzieci. Kolor ciemnej czerwieni nie jest przypisany określonym przedmiotom, najczęściej pojawia się w liniach i spiralach. Wybór koloru ciemnej czerwieni, który przeważa w liniach i spiralach, można interpretować jako symbolizujący nie rozwiązany problem izolacji dziecka autystycznego. Analiza symboli zawartych w rysunku dziecka autystycznego które są wyrażone poprzez dezorganizację rysunku, linie, spirale i użyte kolory, przybliża zrozumienie jego przeżyć. Rozdział 4. ROZPOZNANIE -RÓŻNICOWANIE PRZEBIEG AUTYZMU WCZESNODZIECIĘCEGO. Diagnoza autyzmu wczesnodziecięcego oparta jest na badaniu lekarskim i psychologicznym. W celu postawienia rozpoznania wykorzystywane są techniki i metody diagnostyczne wypracowane przez różne dyscypliny lekarskie i psychologię kliniczną dziecka. Różnicowanie autyzmu wczesnodziecięcego z innymi zaburzeniami rozwojowymi obejmuje różne etiologicznie grupy zaburzeń, które wyrażają się dysharmonią rozwoju w okresie wczesnodziecięcym. Dynamika zmian w autyzmie zależy od wieku życia dziecka, w którym pojawiły się pierwsze symptomy tego zaburzenia, oraz prawdopodobnie-od przyczyn, które warunkują nieprawidłowy rozwój dziecka. 4.1. Diagnoza autyzmu. Podstawowymi metodami i technikami badawczymi stosowanymi w diagnozowaniu autyzmu wczesnodziecięcego są: - ustrukturowany wywiad kliniczny, - spotkanie z rodziną, - badania psychiatryczne, neurologiczne i somatyczne dziecka, - obserwacja zachowania dziecka i jego relacji z matką oraz innymi osobami z otoczenia, - ocena poziomu rozwoju mowy, - obserwacja psychologiczna. Metodami dodatkowymi, które wzbogacwą wiedzę o dziecku, są: - ocena kompetencji społecznej dziecka, - analiza psychologiczna spontanicznego rysunku. Badania pomocnicze w diagnozie: - badanie elektroencefalograficzne, - badanie tomokomputerowe mózgu, - badanie genetyczne, - badania określające poziom mikroelementów w ustroju dziecka. Diagnoza autyzmu wczesnodziecięcego jest zazwyczaj opracowywana przez zespół specjalistów, w którego skład wchodzą: lekarz psychiatra dziecięcy, psycholog, terapeuta. W przypadku wątpliwości diagnostycznych korzystamy z pomocy specjalistów innych dyscyplin medycznych. 4.2. Różnicowanie autyzmu wczesnodziecięcego z innymi zaburzeniami rozwojowymi u dzieci. Różnicowanie kliniczne sprowadza się do trzech dużych i niejednorodnych etiologieznie grup zaburzeń, które wyrażają się dysharmonią rozwoju w okresie wczesnodziecięcym: - opóźnienie w rozwoju umysłowym, - dysfazja rozwojowa i inne wrodzone bądź wcześniej nabyte zaburzenia rozwoju mowy, - schizofrenia dziecięca. Dzieci opóźnione w rozwoju umysłowym z przyczyn organicznych (strukturalne uszkodzenie mózgu, patologia genetyczna, biochemiczna i inne) od początku wykazują zaburzenia rozwojowe. Dotyczy to rozwoju statycznego, motorycznego, rozwoju mowy i funkcji poznawczych. Jednym z klinicznych kryteriów określenia poziomu niedorozwoju umysłowego jest ocena rozwoju mowy i jej rozumienia. U dzieci opóźnionych umysłowo, niezależnie od stopnia ich niedorozwoju, mowa służy do komunikacji interpersonalnej. Dzieci te poprzez komunikację niewerbalną kompensują ograniczone możliwości ekspresji słownej. Rozumienie mowy zależy od stopnia upośledzenia umysłowego. Dzieci opóźnione w rozwoju umysłowym spełniają te polecenia, które są w stanie zrozumieć, znacznie łatwiej, jeżeli poparte są gestami