Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
: Urs Altermatt/Damir Skenderovic, Die extreme Rechte: Organisationen, Personen und Entwicklungen in den achtziger und nei;ziger Jahren, w: Urs Altermatt/Hanspeter Kriesi, Rechtsextremi.imus in der Schweiz, Organisationen und Radikalisierung in den 1980er und 1990er Jahren, Ziirich 1995, ss. 66-67. - Negacjonizm stara się zbagatelizować bądź (i) zanegować nazistowskie zbrodnie. Pojęcia „negacjonizm" używam tu w miejsce pojęcia „rewizjonizm", które w innych kontekstach historycznych bywa też pozytywnie stosowane, gdy mianowicie dzięki nowym źródłom rewiduje się dotychczasowe spojrzenie na dane zjawisko historyczne. Pojęcie „negacjonizm" jest więc znacznie jaśniejsze i powoli zaczyna się przyjmować we Francji czy w Szwajcarii. W Szwajcarii studium o prawicowym ekstremizmie wyraźnie przyczyniło się do popularyzacji pojęcia negacjonizmu. Warto zauważyć, że znani „rewizjoniści" zaprotestowali przeciwko temu określeniu i zarezerwowali dla siebie termin „rewizjonizm". Jest to najlepszy dowód, że moja propozycja pojęciowa utrafia w samo sedno sprawy. 51 Benz, Der Holocaust, s. 116. 52 Liczby przytaczam za cytowanym opracowaniem Wolfganga Benza, które stanowi doskonałe wprowadzenie w problematykę Holocaustu. 103 siedemdziesiątych to intencjonalne ujęcie zastąpiła szkoła funkcjonalna, która eksterminację narodu żydowskiego próbowała wyjaśniać wojenną radykalizacją nazistowskiej władzy i mechanizmami terrorystycznego reżymu. Za interpretacją taką opowiada się na przykład historyk Hans Mommsen z Bochum. Stale dyskutowano również nad tezą o winie zbiorowej Niemców. Amerykański politolog Daniel Jonah Goldhagen w opracowaniu, które ukazało się wiosną 1996 roku, podjął i zradykalizował tę tezę, twierdząc, że można mówić o niemieckim antysemityzmie sui generis53. Zdaniem Goldhagena, „antysemityzm zmierzający do wyeliminowania" stanowi cechę charakterystyczną niemieckiej mentalności. Dlatego hitlerowskie plany prześladowań i zagłady trafiły na podatny grunt wśród Niemców, którzy z ochotą przystąpili do urzeczywistniania nazistowskiej ideologii. Goldhagen zarzuca Niemcom nie tylko brak sprzeciwu wobec antyżydowskich prześladowań, ale też formułuje wniosek, że „the perpetrators, «ordinary Germans», were animated by antisemitism, by a particular type of antisemitism that led them to conclude that the Jews ought to die. [...] Simply put, the perpetrators, having consulted their own convictions and morality and having judged the mass anihilation ofJews to be right, did not want to say no"54. Nawet jeśliby się nie zgodzić z bynajmniej nie nowymi, ale prowokująco zradykalizowanymi tezami o szczególnym charakterze Niemców i o niemieckiej winie zbiorowej, to jednak niewątpliwie słuszne jest stwierdzenie Goldhagena, że antysemityzm należy do głównych filarów ideologii narodowego socjalizmu. „Doktryna wroga rasowego należała z taką koniecznością do ideologii narodowego socjalizmu, z jaką dok- 53 Daniel Jonah Goldhagen, Hitler's Willing Executioners. Ordinary Germans and the Holocaust, New York 1996. - Por. recenzje w: „Die Zeit. Wochenzeitung fiir Politik, Wirtschaft, Handel und Kultur", nr 16, 12 kwietnia 1996 (Volker Ullrich); „Die Zeit", nr 18, 26. kwietnia 1996 (Julius H. Schoeps); „Die Zeit", nr 22, 24 maja 1996 (Hans-Ulrich Wehler); „Neue Zurcher Zeitung", 20-21 kwietnia 1996 (Rainer Hoff-mann); „Neue Zurcher Zeitung", 29 kwietnia 1996 (Moshe Zimmermann); „Die Weltwoche. Unabhangige Zeitung fiir Politik, Wirtschaft, Gesellschaft und Kultur", nr 17, 25 kwietnia 1996 (Gordon A. Craig). 54 Goldhagen, Hitler's Willing Executioners, s. 14. 104 tryna wroga klasowego należała do ideologii bolszewizmu" -pisał już w 1957 roku w swym klasycznym dziele berneński historyk Walther Hofer55. W 1922 roku badacz problematyki rasowej Hans Giinther opublikował w Monachium książkę pod tytułem Nauka o rasie narodu niemieckiego. Giinther za ideał rasowy uważał rasę nordycką, którą dzięki wzmacniającej „higienie rasowej" należy doprowadzić do „ponownej nordyzacji", natomiast „przemieszanie rasowe" z „rasą żydowskią" oceniał jako zagrożenie dla niezależności ludów indogermańskich, którym przewodzi rasa nordycka56. W tym samym czasie Hitler ogłaszał w nowym programie Niemieckiej Partii Robotniczej: „Obywatelem państwa może być tylko ten, kto jest rodakiem. Rodakiem może być tylko ten, kto ma niemiecką krew, bez względu na wyznanie. Dlatego żaden Żyd nie może być naszym rodakiem"57. Po przejęciu władzy przez nazistów antysemityzm przerodził się w szaleństwo rasowe. Hannah Arendt w książce o elementach i źródłach totalitaryzmu pisze o złowieszczym połączeniu ideologii i totalitaryzmu: „Jeśli się poważnie traktuje tezę, że w życiu narodów, tak jak w życiu przyrody, występują «pasożyty», to wynika z niej, że można się z nimi obchodzić tak, jak z pluskwami i wszami, które, jak wiadomo, tępi się gazem trującym"58. Francuski filozof i politolog Pierre-Andre Taguieff interpretuje eksterminację Żydów jako konsekwencję totalitarnej „logiki" nazistowskiego rasizmu. „Inny" jest nieczysty, jest przeklętą antyrasą, której, z parano-idalnego lęku przed utratą własnej tożsamości, nie pozwala się na integrację i asymilację z ciałem społecznym wspólnoty 55 Der Nationalsozialismus. Dokumente 1933-1945, hg. und kommentiert von Walther Hofer, Frankfurt a. Main 1957, s. 268. 56 Hans F. K. Gunther, Rassenkunde des deutschen Volkes, 4., zmienione wydanie, Munchen 1923, ss. 432-504. Por. również: Leon Poliakov, Geschichte des Antisemitis-mus, 8 tomów, Frankfurt a. Main/New York 1979-1988; Geschichte des jiidischen Volkes, hg. von Haim Hillel Ben-Sasson, 3 tomy, Vom 17. Jahrhundert bis zur Gegenwart. Die Neuzeit, von Shmuel Etttnger, Munchen 1980, s. 364. 57 Cytowane w: Wolfgang Scheffler, Wege zur „Endliisung"', w: Herbert A. Strauss/ Norbert Kampe (red.), Antisemitismus. Von der Judenfeindschafi zum Holocaust, Frankfurt a. Main/New York 1985, s. 191. 58 Hannah Arendt, Elemente und Urspriinge totaler Herrschaft. Ungekiirzte Ausgabe, Munchen-Zurich 1993, s. 721. Angielski oryginał ukazał się w 1951 roku w Nowym Jorku pod tytułem: The Origins of Totalitarism. 105 narodowej. Wręcz przeciwnie, uważa się, że tę antyrasę należy zniszczyć, by samemu przeżyć59. Antysemityzm nie występował jedynie wśród Niemców, towarzyszył dziejom całej Europy. Jak już pokazałem, pierwsza wojna światowa przyniosła brutalizację etnonacjonali-stycznej polityki. Tu koło się zamyka