Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Pozostali wykonywali następujące zawody: 3 było pracownikami instytutów naukowych, 16 - adwokatami, 17 - sędziami i prokuratorami, 17 - urzędnikami, 6 - nauczycielami szkół średnich, 2 - duchownymi ii - pracownikiem biblioteki. Droga dojścia do profesury prowadziła dla wielu przez pracę w aparacie sprawiedliwości, w urzędach czy w szkołach średnich. Re- 26 aktorami gazet i czasopism nienaukowych było w badana zbiorowości 9 osób, a redaktorami czasopism prawniczych i naukowych - 14. Wśród prawników obserwujemy duży stopień zaangażowania w działalności politycznej. Ministrów, członków rządów jest 8, a w działalności parlamentów, sejmów i senatów bierze udział 28 osób; razem 36 osób, czyli 29% badanej grupy. Natomiast w walkach zbrojnych i powstaniach bierze udział tylko 9 osób, a wykorzystywane źródła nie mówią nic o zesłaniach i więzieniach. Jak widzieliśmy, wśród historyków sytuacja była odwrotna. Tam w walkach i powstaniach brało udział 15,5%, wśród prawników tylko 7,2%. Jako działacze, organizatorzy, przywódcy stowarzyszeń i towarzystw prawnicy występują w liczbie 24. Jakie nauki, obok własnej specjalności, uprawiali badani prawnicy? Socjologię uprawiało 3, archeologię - l, ekonomię - 2, historię - 7, historię literatury - 4. W sumie 21 osób. O dwóch wiadomo także, że byli poetami publikującymi swoje utwory. Filologowie i językoznawcy stanowią następną co do liczebności kategorię. W naszej próbie jest ich 123 (z wyjątkiem orientalistów, których omawiamy osobno). Zaliczyliśmy tu badaczy języka polskiego i wszystkich uczonych filologów, niezależnie od języka, w którym się specjalizowali. Wśród filologów obserwujemy następujący rozkład zawodów: 51, czyli 41,4'%, jest profesorami uczelni polskich, 8 - profesorami uniwersytetów rosyjskich, l wykłada we Francji i l w Danii. Spotykamy tu także najwyższy odsetek nauczycieli szkół średnich, albowiem zawód ten wykonywało 40 osób, czyli 32,5°/(», co być może wynikało z właściwości warsztatu naukowego filologii, być może ze szczególnej wagi, jaką nauczyciele przypisywali językowi w swej pracy wychowawczej nad młodymi pokoleniami. Dalej spotykamy w tej grupie 12 duchownych, 5 urzędników, 4 biblioteka- 27 rży, 2 archiwistów, 2 lekarzy, l inżyniera i l kupca. Re!-dakcję czasopism naukowych sprawowało 12 osób, a redaktorami gazet i innych czasopism było 5 osób. Pracę naukową z działalnością literacką łączyło 6 osób, wśród nich był jeden poeta. W konsultowanych źródłach znaleźliśmy informacje o 24 uczonych, którzy swoją specjalność łączyli z badaniami w innych dziedzinach wiedzy. Na polu etnografii pracowało 7, pedagogikę ł dydaktykę uprawiało 6, historię 4, matematykę l, archeologię l i teatrologię l. Przechodząc do omówienia udziału językoznawców w życiu społecznym i politycznym, musimy stwierdzić, że ta grupa zawodowa mało angażowała się w sprawy pozanaukowe. Ministra czy członka rządu nie spotkaliśmy tu ani jednego, posłami było tylko 3, czyli 2,44% (prawników w życie polityczne angażowało się 29%), w powstaniach brało udział 7, o-dwóch wiemy, że byli na zesłaniu. Działaczy społecznych, prezesów i sekretarzy towarzystw spotkaliśmy 18. Filologię oprócz wymienionych 123 uczonych uprawiało także 11 specjalistów z innych dyscyplin. Historyków literatury znalazło się w naszym spisie 81, co stanowi 4,15% wszystkich zbadanych. 29 spośród nich, czyli 30,8%, wykładało na uczelniach polskich, l na rosyjskiej, 2 we Francji, l w Niemczech, l w Ameryce Południowej, l we Włoszech, l w Czechach, l w Szwajcarii i l w Belgii; 19, czyli prawie 24%, wykonywało zawód nauczyciela szkół średnich, 4 pracowało w muzeach, 2 w bibliotekach, 2 byli kierownikami literackimi teatrów, l ziemianinem, l inżynierem, l kupcem, l z zawodu był prawnikiem. Szereg osób w tej grupie łączyło działalność naukową ze współpracą w prasie: 9 było redaktorami czasopism naukowych, 8 redaktorami gazet i innych czasopism, 7 zajmowało się krytyką literacką, a 8 publicystyką. Badacze literatury polskiej mniej niż przedstawiciele 25 ozostałych dyscyplin zajmowali się innymi naukami. /'śród nich 4 zajmowało się teorią kultury, 2 filozofią, l etnografią i l pedagogiką. Nie stronili także od pracy społecznej i politycznej. O 11\ wiemy, że byli działaczami społecznymi, organizatorami zrzeszeń i instytucji, prezesami towarzystw