Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Poziom rozwoju mowy czynnej w 1 grupie dzieci z II powyżej 85 Dzieci z dobrym kontaktem werbalnym, mówiące zdaniami Brak kontaktu słownego lub bardzo ograniczony Ogółem bez żadnych zaburzeń zaburzenia artykulacji Liczba dzieci Odsetek 58 72 20 25 2 3 80 100 Tabela 35. Poziom rozwoju mowy czynnej w 2 grupie Z 11 84-68 - pogranicze i normy Dzieci z dobrym kontaktem werbalnym, mówiące zdaniami Brak kontaktu słownego lub Ogó- bez żadnych zaburzeń zaburzenia artykulacji kontakt bardzo ograniczony łem Liczba dzieci Odsetek 8 24 19 58 6 18 33 100 Tabela 36. Poziom rozwoju mowy nie umysłowe czynnej w 3 grupie z II poniżej 67 - uposledze- Dzieci z dobrym kontaktem werbalnym, mówiące zdaniami Brak kontaktu słownego lub kontakt bardzo ograniczony Ogółem bez żadnych zaburzeń zaburzenia artykulacji Liczba dzieci Odsetek 2 4 13 49 12 47 27 100 na to wyniki zawarte w tabelach 34-36 - oraz jest uzależniona od postaci i stopnia porażenia. Wśród dzieci o normalnym poziomie rozwoju (tab. 34) najwięcej, bo aż 72%, miało dobry i bardzo dobry poziom mowy czynnej. Miały dobry zasób słownictwa. 25% miało różne trudności w artykulacji, a tylko dwoje dzieci było z bardzo ograniczonym kontaktem werbalnym. W drugiej grupie (tab. 35), a więc wśród dzieci z II w przedziale 84-68, najwięcej dzieci prezentowało różnorodne zaburzenia artykulacji (58%). Dzieci z prawidłowo rozwiniętą mową czynną było 24, a najmniej - podobnie jak w poprzedniej grupie - było dzieci z ograniczonym kontaktem (18%). Na uwagę zasługuje fakt, że większość dzieci niemówiących stanowiły dzieci z pogrążeniem prawostronnym (ośrodki mowy są zazwyczaj związane z lewą półkulą - Maruszewski, 1970). W trzeciej grupie upośledzeń umysłowych (tab. 36) najwięcej dzieci było z bardzo słabym kontaktem słownym (47%) i zaburzeniami artykulacji (49%), 411 a tylko 4% stanowiły dzieci, które mówiły zdaniami. Trudności w mowie, zaburzenia artykulacji u dzieci z mózgowym porażeniem są związane z uszkodzeniem ośrodków i dróg nerwowych, unerwiających ruchowy aparat mowy. Porażenia powodują zaburzenia napięcia mięśni biorących udział w mowie. Zaburzenia mowy zależą od tego, jakie grupy mięśni zostały porażone i w jakim stopniu (Styczek, 1970). Najczęściej charakteryzowały się one zmianami w tempie mowy, w melodii, w akcentowaniu, brakiem regularności w oddychaniu oraz trudnościami w wytwarzaniu głosu. Mowa była skandowana, mało wyraźna. Podsumowując można stwierdzić (tab. 37), że wśród badanej grupy tylko 14% dzieci oceniono jako nie mówiące lub z bardzo słabym kontaktem werbalnym. 48% dzieci nie wykazywało zaburzeń w zakresie mowy czynnej, dosyć duży odsetek, aż 38, ma różnorodne trudności w artykulacji. Tabela 37. Zbiorcza tabela mowy czynnej w całej grupie badanej Dzieci z dobrym kontaktem werbalnym, mówiące zdaniami Brak kontaktu słownego lub kontakt bardzo ograniczony Ogółem bez żadnych zaburzeń zaburzenia artykulacji Liczba dzieci Odsetek 68 48 20 14 52 38 140 100 POZIOM ROZWOJU FUNKCJI WZROKOWO-RUCHOWYCH Oceny funkcji wzrokowo-ruchowych oraz wzrokowo-przestrzennych dokonano na podstawie odwzorowywania figur geometrycznych położonych w różnym układzie przestrzennym i posłużono się testem Bender-Santucci, przewidzianych dla dzieci w 4-6 roku życia, oraz w pojedynczych przypadkach u dzieci z wysoką normą i dobrą sprawnością manualną testem Lauretty Bender, przewidzianym dla wieku 6-12 lat. Obliczono tzw. wskaźnik fragmentarycznego deficytu rozwojowego (Spionek, 1969) - jako sposobu pomiaru stopnia wady dziecka w zakresie danej czynności. Wskaźnik ten zastosowano do badania dojrzałości szkolnej, w tym przypadku dojrzałości funkcji koordynacji wzro-kowo-ruchowej, w celu sprostania wymaganiom, jakie stawiane są w zakresie pisania. Wskaźnikiem tym jest stosunek opóźnienia fragmentarycznego, wyrażonego w latach, do wieku życia dziecka. Wskaźnik fragmentarycznego __ deficytu rozwojowego ~ fragmentaryczne opóźnienie (w latach) wiek życia dziecka Funkcja analizy i syntezy wzrokowej oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej u dzieci zdrowych pozostaje w związku z ogólnym poziomem umysłowym (Spionek, 1969). Dokonano analizy związku tej funkcji z poziomem umysłowym u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym (tab. 38-41). U dzieci zakwalifikowanych do 1 grupy (tab. 38), z II powyżej 84, najwięcej dzieci bez stwierdzonego poważnego deficytu było 65 (81%). Z poważnym deficytem wyodrębniono tylko 412 Tabela 38. Koordynacja wzrokowo-ruchowa w 1 grupie dzieci - z II powyżej 8* Bez poważnego deficytu Z poważnym deficytem bez fragmentarycznego deficytu z małym deficytem poniżej. 0,20 deficyt 0,20-0,40 deficyt 0,40-0,60 Ogółem Liczba dzieci Odsetek 40 50 81 25 31 11 14 19 80 100' Tabela 39. Koordynacja wzrokowo-ruchowa w 2 grupie dzieci - z II 84-68 Bez poważnego deficytu Z poważnym deficytem bez fragmentarycznego deficytu z małym deficytem poniżej 0,20 deficyt 0,20-0,40 deficyt 0,40-0,60 Ogółem? Liczba dzieci Odsetek 18 24 73 82 33 100. Tabela 40. Koordynacja wzrokowo-ruchowa w 3 grupie dzieci - z II poniżej 67 Bez poważnego deficytu Z poważnym deficytem Ogółem;