Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Szczególnie pomocny w wyborze pomocy technicznych w leczniczej rehabilitacji jest instruktor terapii zajęciowej, który obserwuje wartość pomocy technicznej w działaniu. W rehabilitacji leczniczej pomoce techniczne nie powinny jednak zastępować właściwych środków terapeutycznych, które mogą usunąć ograniczenie. Środki techniczne mają kompensować tylko te ograniczenia, których nie da się usunąć inną drogą. W ośrodku rehabilitacji leczniczej istnieją warunki dla uczenia pacjentów poprawnego używania tych pomocy oraz ich konserwowania. Nawyki w ich używaniu kształtują się wówczas w korzystnej sytuacji, tj. wtedy gdy inwalida * Dla osoby o niskim poziomie rozwoju umysłowego korzystanie ze skomplikowanej pomocy technicznej może okazać się zbyt trudne. nie ma jeszcze żadnych przyzwyczajeń. W takim stanie rzeczy inwalida, kierowany później na szkolenie lub do pracy, jest w pełni usprawniony i umie wykonać codzienne czynności podobnie jak człowiek zdrowy. Szczególnie ważną rzeczą w tym czasie jest nauczyć inwalidę, jak ma posługiwać się protezami, końcówkami roboczymi, aparatami i innymi środkami ortopedycznymi. Stanowi to część rehabilitacji leczniczej. Podobnie jak pomoce techniczne używane w celach terapeutycznych i w nauczaniu czynności życia codziennego stanowią integralną część rehabilitacji leczniczej, tak środki techniczne ułatwiające pracę są istotnym elementem rehabilitacji zawodowej i składową częścią stanowiska pracy inwalidy, elementem jego wyposażenia zawodowego i kultury pracy. Przy stosowaniu pomocy technicznych w rehabilitacji zawodowej inwalidów zachowuje się zasady omówione wyżej, z tym że istotne tu są jeszcze dodatkowe elementy. Należą do nich; 1. Stan zdrowia inwalidy jako robotnika, jego zachowane sprawności, a dalej - doświadczenie i kwalifikacje zawodowe, poziom intelektualny, cechy charakteru i temperament oraz cechy szczególne, charakteryzujące dany krąg kulturalny. 2. Stwierdzenie spotykanych przez inwalidę trudności w życiu codziennym - z uwzględnieniem skutków inwalidztwa. 3. Ustalenie stopnia przygotowania inwalidy do pracy, jeżeli już pracował, oraz przystosowania fizycznego, psychicznego i społecznego. 4. Stwierdzenie sposobu wykonywania pracy przez robotnika i trudności, jakie w niej zachodzą na danym stanowisku pracy, np. przy maszynie (nieszczęśliwe wypadki). 5. Ustalenie właściwości maszyn, narzędzi i samej pracy (poprzez jej analizę funkcjonalną). W pracy nad wprowadzeniem usprawnień technicznych, tak w leczniczej, jak i zawodowej rehabilitacji, bierze udział zespół specjalistów. Zespól w rehabilitacji leczniczej: lekarz, instruktor terapii zajęciowej, wychowawca fizyczny i psycholog. Zespół w rehabilitacji zawodowej: lekarz, fizjolog, psycholog, nauczyciel zawodu i technik. Podamy kilka uwag na temat zadań tych specjalistów w wprowadzaniu usprawnień w rehabilitacji zawodowej. Lekarz i fizjolog ustalają celowość zmian technicznych na danym warsztacie pracy z lekarskiego punktu widzenia - zasad fizjologii, zdrowia inwalidy, jego funkcjonalnej sprawności, pozycji przy pracy, przeciwwskazań i wskazań, higieny pracy itp. Psycholog ocenia, czy wprowadzone zmiany wpływają korzystnie np. na percepcję sytuacji stanowiska roboczego, jego przejrzystość, swobodę wyboru narzędzi, czy nie wchodzą w grę elementy, które przeszkadzają w wykonywaniu ruchów nawet drugorzędnych i rzadko wykonywanych; przeprowadza analizę pracy z punktu widzenia wymagań, jakie stawia ona inwalidzie w odnie. sieniu do jego funkcji intelektualnych, cech charakteru i temperamentu. Nauczyciel zawodu ocenia, czy dokonane zmiany nie wpłyną ujemnie na technikę wykonywania pracy zawodowej, sposób trzymania narzędzi, osiągania' odpowiedniej jakości w pracy itp. Technik ustala, jak proponowane urządzenie czy mający być zastosowany środek techniczny może być rozwiązany w sposób najbardziej właściwy z punktu widzenia mechaniki działania, stosunku sił, symetrii, właściwości użytego materiału, możności dobrej konserwacji urządzenia itp. Opinie tych specjalistów powinny być przedmiotem wspólnej dyskusji. W ten sposób można zadośćuczynić zasadzie kompleksowości w rozwiązywaniu poszczególnych przypadków, co w efekcie powinno przynieść ułatwienie pracy inwalidzie. Przy wprowadzaniu pomocy technicznych rzeczą konieczną jest kierowanie się zasadami fizjologii i psychologii pracy. Specjalnie uwzględnić należy prawa ekonomii ruchu, zasadę czynnego odpoczynku, korzyści pracy dynamicznej, indywidualny sposób najkorzystniejszego działania w różnych pozycjach, prawo optymalnej sygnalizacji w pracy i prawa rządzące wyższymi czynnościami nerwowymi. Zasady fizjologii i psychologii pracy można by ująć następująco:* 1. Angażowanie w pracy - w miarę możliwości - obu kończyn górnych (z uwagi na symetryczną budowę ciała). 2. Możliwie maksymalne angażowanie w pracy ciała tylko tych jego części, których funkcje warunkują wykonanie danej pracy. 3. Wykonywanie prac precyzyjnych przez te narządy czy części ciała, które pod względem funkcjonalnym są bardziej wyspecjalizowane (w ten sposób wykorzystuje się naturalne zasoby organizmu). 4. Wykonywanie prac mniej precyzyjnych przy posługiwaniu się narządami mniej sprawnymi i wartościowymi, u inwalidów - kończyną niedowładną lub kikutem. 5. Dążenie - jeżeli to tylko możliwe - do eliminowania na pewnych stanowiskach roboczych pracy kończyn górnych; pracę wykonywać należy raczej kończynami dolnymi, gdyż w ten sposób można zmniejszyć męczenie się serca, płuc itp. 6. Do wykonania dużego wysiłku należy angażować wielkie zespoły mięśni - w ten sposób zapewnia się ekonomiczną gospodarkę zasobami sił organizmu. 7