Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Posłużmy się analogią: teoretycy wychowania fizycznego - także lękam j sportowi - dowodzą, że najlepszą ochroną dzieci i młodzieży przed urazami jest j trening radzenia sobie w różnych sytuacjach i wyrabianie tą drogą sprawności ' i odporności psychofizycznej. Podobne prawidłowości zachodzą i w wychowaniu, ' Za przykład może tu posłużyć tradycja harcerstwa, kiedy to nie obawiano się 7-10-osobowego zastępu pozostawić "na odpowiedzialność" niewiele starszego j rówieśnika także na obozie, podczas gier terenowych, nawet na biwaku. Liczba wypadków z tego powodu nie wzrastała bynajmniej. Co więcej, właśnie harcerze, wdrażani od najmłodszych lat do samodzielnej odpowiedzialności, odznaczali s{ -acjonalną dbałością o zdrowie własne i kolegów i praktyczną znajomością obo- i wiązujących w tym zakresie zasad postępowania, i rac wi: Przykład ten wskazuje, że obok zabezpieczeń organizacyjnych (bezpośredni nadzór, ograniczenie swobody poruszania si'^, obwarowane karami zaka-zy), dzia-łających doraźnie i na krótką metę, istnieją skuteczne, a rzutujące na dalsza perspektywę życiową dziecka, sposoby zabezpieczenia przed ryzykiem w wychowaniu; sprowadzają się one do odpowiedniej techniki i postępowania wychowawcy, pozwalającej ukształtować następujące właściwości postawy wychowanków: - chęć sprostania zaufaniu wychowawcy i zachowania go na przyszłość, - ambicja wywiązania się z zadania według ustalonych i uznanych regu), Czas wolny i zyde kulturalne wychowanków 243 - wyczulona wyobraźnia w zakresie przewidywania możliwych następstw zachowania się w różnych sytuacjach, - wyćwiczone sposoby prawidłowych zachowań, potrzebne w danych okolicznościach. Granicę samodzielności stanowi zatem, obok dojrzałości związanej z wiekiem i wyrobieniem, stopień rozwinięcia wymienionych wyżej właściwości wychowanków. Stosowany z dobrym skutkiem sposób postępowania w tym zakresie można by nazwać "metodą umowy". Wychowawca wychodzi wówczas naprzeciw ujaw-, aionej potrzebie samodzielności, obwarowując okazywane zaufanie określonymi warunkami (np. co do miejsca pobytu i czasu powrotu). W przypadku dotrzymania "umowy" rozszerza "kredyt zaufania" i "nagradza" ambicyjnie wychowanków, Ogranicza zaś czasowo samodzielność tych, którzy zaufanie zawiedli. Stosowanie takiej metody ułatwia wychowawcy indywidualne "normowanie" swobody i uzasadnianie tego wobec grupy. Dla dzieci stanowi to z kolei ; dodatkowy bodziec, aby zasłużyć na zaufanie. | Rozsądna przezorność pedagogiczna nakazuje zawsze przewidzieć z góry ł sytuacje, w jakich znajdą się wychowankowie i wykluczyć okoliczności szczególnie niebezpieczne, jak np. zabawy nad głęboką wodą, palenie ognia w lesistym j terenie, korzystanie z przypadkowych środków transportu itp. W domu dziecka, który posłużył poprzednio za przykład, przed każdym i przedsięwzięciem opartym na samodzielności uczestników ustalano z dziećmi coś : n rodzaju "regulaminu" postępowania. Udzielając w ten sposób konkretnych wkazówek, wzmacniano równocześnie poczucie odpowiedzialności i samodys-; typliny oraz pobudzano do przezorności. { Zwyczaj ten można by również uznać za sensowne zabezpieczenie się wy-| thowawców przed ewentualnym zarzutem braku rozwagi. Wychowawca powinien być w pełni świadomy ponoszonego ryzyka, biorąc zawsze pod uwagę skalę i Bożliwego zagrożenia w danej sytuacji, a więc: - zagrożenie życia i zdrowia wychowanków (np. przez utonięcie), - możliwość szkód fizycznych i urazów (np. oparzenie, stłuczenie), - warunki do popełniania wykroczeń, , - przeżywanie trudności w wyniku braku doświadczenia. ' 1,4,5, Zasady planowania zajęć w czasie wolnym Znaczenie wolnego czasu w życiu dzieci, jak również jego waga w systemie ipiekuńczo-wychowawczym domu dziecka, wskazują na potrzebę przemyślanego (liaowania poczynań w tej dziedzinie. Pozostawiając sprawę przypadkowi lub doraźnej inicjatywie poszczególnych ł)chowawców traci się wielką szansę stworzenia dzieciom upośledzonym przez lii pogodnego dzieciństwa i możliwości wszechstronnego, spontanicznego roz- 244 Wiktoria Dewitz, Mikołaj Winiarski woju. Bywa tak w szczególności wówczas, gdy uwaga wychowujących skupia się wyłącznie na sprawach bytowych i nauce szkolnej, a to, co dla nich samych jest najbardziej pociągające i ważne, zostaje puszczone "na żywioł". 8.4.5.1. Nieprawidłowości w organizacji wolnego czasu w domu dziecka Zanim zatem rozpatrzymy zagadnienie planowania wolnego czasu w domu dziecka warto zapoznać się z najczęściej spotykanymi brakami i nieporozumieniami w tej dziedzinie, aby móc się ich świadomie wystrzegać