Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Był to prosty przykład opracowania i zastosowania pewnych metod kontroli i reedukacji w celu złagodzenia czy przezwyciężenia istniejącego problemu. Rozpatrzmy implikacje tej procedury dla wychowania, dla szkoły, dla nauczyciela dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi. Wynika z niej, że nauczyciel ma do dyspozycji metody i pojęcia, których zastosowanie pozwoliłoby mu wiele zdziałać w celu przezwyciężania problemów emocjonalnych u uczniów, gdyby nauczono go, jak należy mądrze to robić. Poniżej omówimy pewne konkretne metody, które umożliwiają nauczycielowi rozsądne i konstruktywne działanie w celu przezwyciężania problemów emocjonalnych u dzieci. (Zob. także Phillips i Haring, 1959; Ha-ring i Phillips, 1962; Phillips i Batrawi, 1964). 'OS,, 8 C. Metody terapii Istnieje wiele opisanych w literaturze metod leczenia zaburzeń emocjonalnych, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci (Harper, 1959). Prawdę mówiąc "metod" tych jest tak wiele, że nie łatwo byłoby zrozumieć, na czym polegają podobieństwa i różnice między nimi. W gruncie rzeczy jednak istnieją tylko dwie grupy metod postępowania psychoterapeutycznego: sposoby postępowania oparte na stosowaniu pewnego rodzaju procesu wygaszania (w których szuka się źródeł zaburzenia stosując metodę "oczyszczenia" emocjonalnego - katharsis - bądź metodę sondowania w celu ustalenia przyczyn zaburzonych reakcji i wygaszania ich) oraz sposoby postępowania oparte na metodzie interferencji (Phillips i Mattoon, 1961; Bandura, 1961; Krasner i Ullmann, 1965; Ullmann i Krasner, 1965). W tym ostatnim rodzaju postępowania terapeuta przeciwdziała procesom patologicznym, a to przeciwdziałanie (interferencję) można realizować różnymi sposobami: zob. np. metody Eysencka (1957), Ferstera (1959), H. G. Jonesa (1956), Kinga i Armitage'a (1958), Laza-rusa i Rachman (1957), Lehnera (1954), Lindisleya (1956), Petersa (1953), Phillipsa (1961, 1956), Phillipsa, Wienera i Haringa (1960), Haringa i Phil-lipsa (1962) oraz wiele innych, opisanych w pracy Krasnera i Ullmanna i w czasopiśmie "Behavior Research and Therapy". Techniki psychoterapeutyczne, które proponują wymienieni tu autorzy (i wiele innych), oparte są na przeciwdziałaniu patologicznym procesom występującym u pacjenta (przez przeciwwarunkowanie, odwarunkowywanie, uniewraż- 179 liwianie - desensitization itd.). Stosowane przez nich metody behawio-ralne mają kilka cech wspólnych: 1) oparte są na korygowaniu obserwo-•walnego zachowania, uważanego za patologiczne; 2) zmierzają do przezwyciężenia cech patologicznych przez zmianę bodźców, tak aby było prawdopodobne wystąpienie odmiennej reakcji; 3) dają pierwszeństwo regulacji zachowania (samodyscyplina, kierowanie sobą), nie zaś wglądowi, werbalnemu zrozumieniu czy werbalnemu opisowi; 4) sugerują one sposoby postępowania użyteczne w odniesieniu do dzieci, osób dorosłych lub zwierząt, a zatem nie są ograniczone do wyższych poziomów organizacji intelektualnej (teoretyczne interpretacje są raczej sprawą terapeuty czy pedagoga, niż pacjenta, i nie wydaje się konieczne, aby pacjent potrafił ująć w system pojęć zachodzące w nim procesy); 5) są ahistoryczne, to jest nie wymagają ujawnienia czy zrekonstruowania historii życia jednostki w celu wywołania zmian w jej zachowaniu; 6) me-i tody interferencji kładą nacisk na pozytywne elementy zachowania - rozwój i uczenie się, a nie na jego patologiczne czy "chorobliwe" aspekty. Psychoterapia Carla Rogersa pod pewnymi względami zajmuje po-r średnie miejsce między bardziej tradycyjnymi metodami psychoanalitycznymi a bardziej obiektywnymi czy skoncentrowanymi na uczeniu się metodami interferencji (Rogers, 1951)