Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
sztychów, 10 tys. rycin, 500 t. ze zbiorów Stanisława Augusta. Ocalał jednak gmach B.UW, a w nim znajdujące się zbiory. Po powstaniu, w obawie przed spaleniem gmachu, pracownicy UW i B.UW ewakuowali z Warszawy ok. 100 tys. druków. Po wyzwoleniu Warszawy w styczniu 1945 B.UW natychmiast podjęła pracę, w lutym uruchomiła wypożyczalnię, a w maju czytelnię, przystąpiła także do rewindykowania, scalania, porządkowania i opracowywania swoich zbiorów. Zasiliły je: część nie zwróconych depozytów (złożonych w czasie okupacji przez instytucje i osoby prywatne), bibl. i archiwa Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego i zborów tego Kościoła w Warszawie i Kamiennej Górze na Śląsku, a w 1. 50-tych bibl. Warszawskiej Szkoły Pedagogicznej i Szkoły Głównej Służby Dyplomatycznej oraz liczne zbiory profesorów Uniw. Warszawskiego, pisarzy i pracowników naukowych stolicy. Jednocześnie nastąpił systematyczny wpływ egz. obowiązkowego oraz zasilanie zbiorów światowym i krajowym piśmiennictwem retrospektywnym i współczesnym. Gwałtowny rozwój zbiorów i czytelnictwa zdeterminował zmiany struktury i funkcji bibliotecznych B.UW. Na Uniw. Warszawskim została zorganizowana sieć biblioteczna na zasadzie koordynowanej decentralizacji. B.UW jest bibl. główną, stanowi międzywydziałowy i ogólnouczelniany zakład o zadaniach usługowych, dydaktycznych i naukowych. Struktura jej opiera się o 7 oddziałów działalności podstawowej: Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów, Opracowania Druków Zwartych Nowych, Opracowania Wydawnictw Ciągłych Nowych, Katalogowania Rzeczowego Zbiorów, Katalogów, Informacji Naukowej, Udostępniania, 5 oddziałów specjalnych: Zbiorów Kartograficznych, Muzycznych, Graficznych, Rękopisów, Starych Druków; 3 od- Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 50 rium i komorę gazowo-próżniową), zakupiono pomoce audiowizualne. Struktura organizacyjna B. UMK ulegała kilkakrotnym zmianom. Obecna obejmuje 12 oddziałów, 2 samodzielne sekcje i referat administracyjny. Niektóre oddziały dzielą się na 2-3 sekcje. Do sieci bibl. uczelni należy 45 bibl. zakładowych (instytutów, zakładów i katedr UMK). Pierwszym dyrektorem B.UMK był do 1949 Stefan Burhardt, po nim Ludwik Kolankowski, 1955-73 Maria Puciatowa, od 1974 Bohdan Ryszewski. Stan zbiorów w końcu 1974 wynosił ok. 1 250 tys. wol. (w tym 985 tys. opracowanych) w Bibl. Głównej oraz ponad 300 tys. wol. w bibl. zakładowych. Na zbiory specjalne, w łącznej liczbie ok. 250 tys. jedn., składają się: stare druki (ponad 58 tys. wol., w tym 190 inkunabułów), rpsy (prawie 2,5 tys. jedn.), muzykalia (ok. 78 tys. jedn. nut i prawie 3,5 tys. płyt), grafika (ponad 100 rys. jedn., w tym ponad 21 tys. opracowanych), kartografia (ok. 5,9 tys. jedn.), mikrodokumenty (prawie 2,5 tys.), dokumenty życia społecznego dotyczące regionu oraz prace doktorskie własnej uczelni. Zbiory 0 charakterze uniwersalnym, z przewagą humanistyki, wykazują pewną specjalizację związaną z profilem Uniw. oraz regionem; obejmuje ona całą Polskę płn., stosunki pol.-niem. oraz baltica i litua-nica. B.UMK posiada wiele rzadkich poz., m. in. pierwsze wyd. Kroniki Macieja Miechowity (Kraków 1519), pierwsze i drugie wyd. De revolutionibus Kopernika, unikatową edycję Atlasu świata Beneventana (Rzym 1508) z pierwszą mapą Ameryki i mapą Polski wykonaną przez Bernarda Wapowskiego. W dziale rpsów z ciekawszych wymienić można XII-wieczny kodeks medyczny Prognostica Galeni, rps astronomiczny z XIV/XV w. oraz 11 listów C. K. Norwida; w muzykaliach ponad 500 starych druków muzycznych, poczynając od XVI w., oraz bogaty zbiór polonezów; w grafice ponad 23 tys. ekslibrisów oraz ponad 65 tys. pocztówek. Wśród cimeliów znajdują się pierwsze wyd. Pana Tadeusza, paryskie i toruńskie; rzadkie czasop. Wielkiej Emigracji, Wielkiego Proletariatu oraz organizacji podziemnych z czasów II wojny światowej. Ilość czytelników wynosiła w końcu 1974 ponad 9,5 tys., ilość odwiedzin w czytelniach Bibl. Głównej ok. 90 tys. rocznie oraz 58 tys. w bibl. zakładowych. Udostępniono na miejscu w ciągu roku prawie 250 tys. wol. w czytelniach Bibl. Głównej, oraz prawie 170 tys. wol. w bibl. zakładowych; wypożyczono ok. 125 tys. wol. w Bibl. Głównej, prawie 40 tys. w bibl. zakładowych oraz 2,8 tys. wol. przez wypożyczalnię międzybiblioteczną. B.UMK posiada m. in. katalogi: systematyczny, czasop., centralny bibl. zakładowych oraz poszczególnych zbiorów specjalnych; bierze udział w opracowywaniu ogólnopol. katalogów centralnych. Prowadzi ożywioną działalność informacyjną: indywidualną i zbiorową oraz dydaktyczną (szkolenie biblioteczne 1 bibliograficzne studentów własnej uczelni, praktyki wakacyjne studentów bibliotekoznawstwa, w I. 1953--57 szkolenie młodej kadry bibliotecznej w skali ogólnopol.). W ramach prac naukowych B.UMK prowadzi prace indywidualne i zespołowe, w zakresie szeroko pojętej nauki o książce, głównie dotyczącej regionu. Pracownicy B.UMK opublikowali łącznie sto kilkadziesiąt prac, w tym kilka obszernych w postaci książek, jak: Bibliografia Mikołaja Kopernika w opr. H. Baranowskiego; monografia toruńskiego czasop. z XVIII w. Thornische Wochentliche Nach-richten und Anzeigen M. Dunajówny oraz Bibliografia czasopism pomorskich. Województwo bydgoskie, praca zespołowa pod red. H. Baranowskiego. Wydawnictwa własne obejmowały sześć zesz. „Nauki o Książce" w ramach „Zeszytów Naukowych UMK" (w 1. 1962--70), które zawierały liczne artykuły informujące o zbiorach B.UMK; bieżąco wychodzi w formie mieś. „Wykaz Ważniejszych Nabytków Zagranicznych". M. Puciatowa: Biblioteka Główna. W: Uniwersytet Mikołaja Kopernika 1945-1955. Warszawa 1957; ... 1956-1965. Toruń 1965. — Informator Biblioteki Głównej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Toruń 1972. K. Pod. Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach powstała równocześnie z Uniw. w 1968 ze zbiorów: byłej Bibl. Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach (ok. 75 tys. wol.), Bibl. Filii Uniw. Jagiellońskiego w Katowicach (ok. 13 tys. wol.), byłej Bibl. Studium Nauczycielskiego w Katowicach (ok. 10 tys. wol.), zakupionych po zmarłych wybitnych uczonych poi., z licznych darów różnych instytucji i miejscowości. Wśród nich na uwagę zasługuje cenny dar ambasadora ZSRR w Polsce Awierkija Aristowa (2 tys. wol.) oraz zbiór pamiętników poi. i Polski dotyczących, ofiarowany przez Kazimierza Neusteina z Warszawy (3 tys. wol.). Z późniejszych nabytków B.UŚ do najciekawszych i najcenniejszych należą księgozbiory: po Zenonie Klemensiewiczu (ok. 2 tys. wol