Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.
Zastosowanie i działanie: Tonicum amarum (patrz arcydzięgiel). Stosowany przy chronicznych zaburzeniach żołądkowo-jelitowych i dolegliwościach wątroby; środek ogólnie wzmacniający. Remedium dWinum - boski środek leczniczy sławnego Hoffmanna (1660-1742), który sporządził znane krople Hoffmanna, środek ogólnie wzmacniający. Przyrządzanie i stosowanie: Kłącze (Rhizoma Imperatoria): 1 ŁH jako zimny wyciąg. WLH: Imperatoria (świeży korzeń); spagyrik. Termin zbioru: Od kwietnia do maja, od września do października. Drapacz lekarski (Cnicus benedictus) Złożone Wygląd: Roślina jednoroczna o wysokości 10—40 cm, ze sztywno wzniesioną łodygą, dołem szczeciniasto owłosioną, pięciokątną i silnie rozgałęzioną. Liście głęboko pił-kowane do pierzastowręb-nych, kolczasto obrzeżone, górne obejmujące łodygę, przeważnie podłużnie lancetowate. Żółte kwiaty rurkowate w szczytowych koszyczkach, otoczonych wielkimi, kolczastymi podsa-dkami. Zewnętrzne listki okrywy z długim kolcem, wewnętrzne - z długimi, pierzastymi kolcami. Siedlisko: Pola, ugory; głównie na glebach suchych, często piaszczystych. Rozmieszczenie: Pierwotnie dziko na wschodzie oraz w obszarze śródziemnomorskim, obecnie rzadko zadomowiony w Europie Środkowej; w Niemczech bardzo rzadko zdziczały z upraw; w Polsce nie występuje. Okres kwitnienia: Czerwiec i lipiec. Substancje zawarte w roślinie: knicyna, gorycz, garbnik, olejek eteryczny, żywice, fla-wony, w popiele - sole potasu i magnezu. Zastosowanie i działanie: Choroby żołądka i jelit; dolegliwości wątroby i woreczka żółciowego; środek wzmacniający przy osłabieniu nerwów i anemii; zewnętrznie na rany (anty-biotyczne działanie olejku przeciw gronko-wcom). Przy zbyt dużych dawkach mogą wystąpić biegunka i wymioty. Przyrządzanie i stosowanie: Ziele (Herba Car-dui benedicti): 1 LH jako napar; ekstrakt: 2 g; WLH: Carduus benedictus (świeże kwitnące ziele); spagyrik. Termin zbioru: Od lipca do sierpnia. 176 ¦sssSWSr Środki | wzmacniające Ziota lecznicze ' '""'t'd*Sfe* Tatarak zwyczajny [Acorus calamus) Obrazkowate Wygląd: Roślina wieloletnia, do ponad 1 m wysokości, z grubym, zwykle silnie rozgałęzionym i pełzającym kłączem, które, podobnie jak i liście, przy roztarciu wydziela aromatyczny zapach. Łodyga trójkanciasta, spłaszczona i rynienkowata. Liście mieczowate, na brzegach faliste, 5-20 mm szerokości. Zie-lonkawożółte, drobne kwiaty w walcowatych kolbach (do 8 cm długości), tylko pozornie umieszczonych bocznie u nasady pochwy liściowej. Siedlisko: Brzegi stawów, starorzecza, podmokłe rowy, szuwary wód stojących i płynących; żyzny muł. Rozmieszczenie: Prawie cała Europa; pierwotnie dziko w Azji Wschodniej, ale już w XVI wieku był u nas uprawiany jako roślina lecznicza, zdziczał i od tego czasu zadomowił się. Okres kwitnienia: Od czerwca do lipca; w Po- Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria) Wygląd: Wieloletnia roślina fod 30 do ponad 100 cm wysokości z pojedynczą lub górą rozgałęzioną, szorstko owłosioną łodygą, Liście przerywano nieparzystopierzaste, z grubo ząbkowanymi dużymi i małymi odcinkami, pod spodem na całej powierzchni krótko, szorstko owłosione. Kwiaty 5-krotne, z żółtymi, nieznacznie wyciętymi płatkami korony, zebrane w długie, wielokwiatowe grona; zewnętrzne szczecinki kielicha prosto odstające, wewnętrzne zagięte do środka; dno kwiatowe głęboko bruzdkowane, wkrótce po przekwitnięciu zwieszające się w dół. Siedlisko: Przydroża, skarpy, suche stoki i murawy, łąki, brzegi lasów, zarośla, świetliste lasy; chętnie na glebach luźnych. Rozmieszczenie: Prawie cała Europa; w Niemczech rozpowszechniony, ale nie wszędzie jednakowo pospolity; w Polsce pospolity na Isce od maja do lipca. Rozmnażanie: Tylko wegetatywnie, ponieważ w naszym klimacie nasiona nie dojrzewają. Substancje zawarte w roślinie: Olejki eteryczne z azaronem, kamfora, gorycze glikozydowe z 2% akoryny; cholina; 30% skrobii, cukier, witamina C, aneuryna, saponiny, żywice. Zastosowanie i działanie: Tonicum amarum (patrz arcydzięgiel str. 174), w stanach wyczerpania, krzywicy, szczególnie w połączeniu z niedomaganiem żołądka i jelit, braku apetytu; zewnętrznie do płukania ust i do kąpieli. Przyrządzanie i stosowanie: Kłącze (Rhizoma Calami): 1 LH jako zimny wyciąg; olejek [Oleum Calami aethericum): 2-5 kr; Spiritus Calami do wcierania; jako dodatek do kąpieli dodawać 100 g; nieobierane, rozdrobnione kłącze tataraku: 200 g zagotować i dodać do kąpieli; działa wzmacniająco oraz przeciw spuchniętym gruczołom szyi (skrofuloza). WLH: Acorus calamus (suszone kłącze); spagyrik. Termin zbioru: Od marca do maja, od września do października. Różowate całym niżu i w niższych partiach górskich. Okres kwitnienia: Od czerwca do sierpnia. Rozmnażanie: Przywabia zapylające owady nadzwyczaj obficie produkowanym pyłkiem. Substancje zawarte w roślinie: Olejki eteryczne, gorycze glikozydowe, garbniki, kwasy roślinne, około 10% substancji nieorganicznej (np. krzemionki). Zastosowanie i działanie: Gorzki wyciąg (środek wzmacniający) działający na woreczek żółciowy; skuteczny również przy biegunce: działa ściągająco na błony śluzowe; do płukania gardła przy zapaleniu gardła; zwiększa odporność. Przyrządzanie i stosowanie: Ziele (Herba Agrimoniae): 1 LH jako napar, do płukania gardła - 1 LS; WLH: Agrimonia (świeże kwitnące ziele); spagyrik. Termin zbioru: Od czerwca do września. 178 Krzyżownica górska [Polygala amara) Krzyżownicowate Wygląd: Roślina wieloletnia osiągająca wysokość 10-20 cm, z łodygami podnoszącymi się lub wyprostowanymi, nie rozgałęzionymi. Dolne liście zebrane w rozetkę, odwrotnie jajowate, przy żuciu mają gorzki smak. Górne liście mniejsze, podłużnie klinowate