Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.

 

Purusa, Vyakta (=to, co objawione) i Kala, mędrcy uważali za czyste i najwyższe uwarunkowanie Wisznu. Te cztery formy, w odpowiednich proporcjach, stanowią przyczyny wytwarzania zjawisk: Kreacji, Podtrzymywania i Niszczenia. Tak oto Wisznu, będąc objawioną i nieobjawioną substancją. Duchem i Czasem, zabawia się jak wesoły chłopiec, jak się o tym dowiesz, słuchając o jego figlach. Pradhana, która jest nieobjawioną przyczyną, jest nazywana także przez mędrców Prakrti. Jest ona subtelna, jednorodna i obejmuje wszystko, co jest i czego nie ma (zarówno przyczyny, jak i skutki). Jest trwała, samopodtrzymująca się. bezgraniczna, niepodlegająca rozkładowi i stała; pozbawiona dźwięku, lub dotyku, ani też nie posiadająca barwy, ani formy; jest wyposażona w trzy guny (w równowadze) - łono całego świata, bez początku, w którym wszystko, co jest wytwarzane; zostanie rozpuszczone. Dzięki tej zasadzie, wszystkie rzeczy zostały osadzone w okresie następującym po ostatnim Rozpuszczeniu Wszechświata, a przed Kreacją... Te dwie formy, które są inne, niż istota niezmiennego Wisznu, to Pradhana i Purusa. Inna Jego formą, za pomocą której te dwie są łączone lub rozdzielane - nazywa się Czasem (Kala). Kiedy nieciągła substancja skupia się jako Prakrti, jak to było w poprzednim Rozpuszczeniu, wtedy Rozpuszczenie takie nazywa się elementarnym (Prakrta). Bóstwo, jak i Czas, jest bez początku, a jego koniec jest nieznany, i z Niego pochodzą nieustanne przemiany Kreacji, Kontynuacji i Rozpuszczenia. Kiedy bowiem w tym ostatnim okresie zachodzi równowaga gun (Pradhana), a Duch (tu: Puman) jest odciągnięty od materii, wtedy formą, w której Wisznu zamieszkuje, jest Czas. Wówczas Najwyższy Brahma, Najwyższa Dusza, Substancja Świata, Pan Wszystkich Stworzeń", Dusza Powszechna, Najwyższy Władca, Hari (=Przynoszący Łupy), z swej własnej Woli wkroczywszy w materię i ducha, porusza zmienne i niezmienne zasady i nadchodzi wtedy pora Kreacji, w taki sam sposób, jak zapach oddziaływujący na umysł w jego sąsiedztwie, a nie jak bezpośrednie działanie na sam umysł; tak to Najwyższy wpłynął na elementy Kreacji. Najwyższy Duch (Purusottama) jest zarówno poruszającym, jak i rzeczą poruszaną, będąc obecnym w istocie materii, zarówno wtedy, kiedy podlega kurczeniu się, jak i kiedy ekspanduje. Wisznu, Najwyższy z Najwyższych, jest natury form nieciągłych w tworach atomowych, oraz jako Brahma i reszta (bogów, ludzi itd.). Wtedy z równowagi gun (Pradhana), kierowanej przez duszę, wywodzi się nierównomierny rozwój tych jakości w czasie Kreacji. Pradhanę okrywa Wielki Umysł (Mahat -też: Czynna Imaginacja - Iśwara) i staje się On trójdzielnym, będąc pod działaniem gun: Sattva, Rajas i Tamas, i w przybraniu Pradhany staje się podobnym do nasienia z jego łuską. Z Mahat zostaje wytworzona trójdzielna Ahamkara, początek subtelnych Żywiołów i organów zmysłowych. Wtedy to Ahamkara staje się produktywna jako tanmatra dźwięku i wytwarza Akaśę, dla którego dźwięk jest właściwy, i wyposaża go w tanmatrę dźwięku. Akaśa staje się produktywny i rodzi tanmatrę dotyku. Z tego powstaje silny wiatr, którego własnością jest dotyk. Z kolei, Akaśa z tanmatra dźwięku zostaje owinięty przez tanmatrę dotyku. Wówczas Powietrze staje się produktywne i wytwarza tanmatrę barwy; stąd wywodzi się światło albo Ogień, których atrybutem jest barwa lub kształt. Tanmatra dotyku, Powietrze z tanmatrą barwy, owinęła światło, i stając się produktywną, wytworzyła tanmatrę smaku, skąd wywodzą się wszystkie ciecze, w których zamieszkuje smak; tanmatrą barwy przybrała ciecze w tanmatrę smaku. Wody, stając się produktywne, zrodziły tanmatrę węchu, skąd Ziemia powstała, której własnością jest węch. W każdym z Żywiołów zamieszkuje właściwa mu tanmatrą i stąd własność tanmatry zostaje przypisana tym Żywiołom. Zalążkowe Żywioły nie są wyposażone w guny i dlatego nie są ani łagodzące, ani przerażające, ani otępiające. Jest to elementarna Kreacja, wychodząca z Ahamkary, na którą oddziałała Tamas. Organy zmysłowe nazywane są produktami pragnienia tejże zasady, na którą działa Rajas, zaś 10 bóstw wyszło z Ahamkary, na którą oddziałała Sattwa, jak się to stało z Buddhi, który jest jedenastym. Narządów zmysłowych jest 10 (bo razem ze swymi efektorami), z których pięć to: skóra, oko, nos, język i ucho, których przedmioty, w skojarzeniu z umysłem, dają postrzeganie dźwięku i reszty. Następną piątkę stanowią narządy wydalania i rozrodcze, ręce, stopy i głos. Ich działaniami są: wydalanie, rodzenie, manipulowanie, poruszanie się i mówienie. Poczem, Akaśa. Powietrze, Światło, Woda i Ziemia, połączone z właściwościami dźwięku i reszty, zaistniały jako rozróżnialne podług swych gun, jako sattwik, rajasik i tamasik; mając jednak różne energie i będąc z sobą niepowiązane, nie mogły, bez skojarzenia się, wytworzyć żywych istot, bowiem nie zmieszały się wzajemnie. Wszakże, skojarzywszy się, przyjęły poprzez swe połączenie, charakter jednej masy w całość zjednoczonej. Dopiero pod kierunkiem Ducha, za przyzwoleniem zasady ciągłości (Avyaktanugrahena), Mahat i reszta, włączając grube Żywioły, ukształtowały Jajo, które stopniowo ekspandowało jak pęcherz wody