Ostatecznie dla należycie zorganizowanego umysłu śmierć to tylko początek nowej wielkiej przygody.

 

Dzisiaj uważa się, że takie możliwości otwierają się w usługach. 5.3.1.Modele szkolenia zawodowego osób głuchoniewidomych W ostatnim okresie panuje dość powszechne przekonanie, że elementy przygotowania zawodowego młodzieży głuchoniewidomej powinny być możliwie jak najwcześniej włączone w program jej edukacji i rehabilitacji. Jak pisze McGinnity (1986) - celem przygotowania zawodowego osoby głuchoniewidomej jest przysposobienie jej - w miarę możliwości - jej do niezależnego funkcjonowania w sytuacjach zawodowych przez nauczenie odpowiednich nawyków pracy, umiejętności zawodowych i zachowań, gwarantujących pomyślne wykonywanie zadań zawodowych oraz uzyskanie i utrzymanie się w pracy, dostosowanej do jej psychofizycznych możliwości. Ideałem byłoby, gdyby była to praca w zwykłych warunkach na otwartym rynku pracy razem z osobami pełnosprawnymi. Ryndak (1986) pisze, że tradycyjne modele szkolenia zawodowego zakładają pewną kolejność w nabywaniu umiejętności potrzebnych do wykonywania pracy zawodowej. Z reguły zaczyna się od nauczania pewnych ogólnych umiejętności i form zachowania się, które są niezbędne do wykonywania każdej pracy zawodowej, jak posługiwanie się podstawowymi narzędziami, organizacja pracy, dokładność wykonywania pracy, punktualność przychodzenia do pracy, współpraca z innymi pracownikami itp. Dopiero po uzyskaniu pozytywnych rezultatów w tym zakresie, przystępuje się do szkolenia mającego na celu opanowanie umiejętności specjalnie potrzebnych do wykonywania konkretnej pracy czy konkretnego zawodu. Ten tradycyjny model zakłada 2 okresy szkolenia - okres szkolenia przedzawodowego i okres szkolenia zawodowego. W przypadku młodzieży głuchoniewidomej często ten drugi okres zaczyna się stosunkowo późno - w wieku np.18 lat, z uwagi na przedłużanie się szkolenia przedzawodowego spowodowane niskimi rezultatami. Autorka uważa, że ten model nie jest odpowiedni dla młodzieży głuchoniewidomej. W związku z tym proponuje połaczyć te 2 okresy i rozpocząć szkolenie zawodowe stosunkowo wcześnie, nawet już w wieku 12 lat, pod warunkiem, że uczeń przeszedł pomyślnie inne fazy edukacji czy rehabilitacji. Zaproponowany model zakłada, że już w tym okresie należałoby podjąć decyzję jakiego rodzaju praca i jakiego rodzaju środowisko zawodowe jest najbardziej odpowiednie dla danego ucznia. Dotyczy to ustalenia konkretnych zadań zawodowych i miejsca pracy, a więc czy powinien to być zwykły zakład pracy, zakład pracy chronionej, praca nakładcza w domu, itp. Drugą charakterystyczną cechą zaproponowanego modelu jest ścisłe połączenie przygotowania do życia z przygotowniem do pracy. Wynika to stąd, że wiele tzw. umiejętności ogólnych potrzebnych jest nie tylko przy wykonywaniu zadań zawodowych lecz także zadań związanych z życiem codziennym - z wykonywaniem czynności życia codziennego. Wprawdzie modelu tym przyjmuje się, że nauczanie ogólnych i specjalnych umiejętności powinno rozpocząć się równocześnie, to jednak w poszczególnych fazach nauki akcent powinien być położony na jedne lub drugie. W pierwszej fazie niewątpliwie będzie konieczne poświęcenie większej uwagi kształtowaniu ogólnych umiejętności, w następnej - umiejętnościom specjalnie potrzebnym do wykonywania prac ustalonych dla danego ucznia, przy kontynuowaniu jednak pracy nad opanowaniem umiejętności ogólnych, a w końcowej fazie - głównie umiejętnościom specjalnym. Ustalanie poszczególnych faz szkolenia jest sprawą indywidualną i zależy od tego, ile czasu uczeń głuchoniewidomy będzie potrzebował na opanowanie poszczególnych umiejętności. Nie ma tutaj ściśle określonego czasu trwania poszczególnych faz jak również całego okresu przygotowania do pracy. Inną charakterystyczną cechą tego modelu jest to, że nauka umiejętności potrzebnych do wykonywania pracy zawodowej odbywa się w środowisku, w którym te umiejętności będą wykorzystywane. Dotyczy to wszystkich miejsc i pomieszczeń, w których osoba głuchoniewidoma będzie wykonywać swoje zadania, nie wykluczając dojazdu czy dojścia do miejsca pracy i do domu, dojścia do różnych pomieszczeń socjalnych itp. Ustala się więc zadania zawodowe dla osoby głuchoniewidomej i określa umiejętności, jakie do ich wykonywania są potrzebne. Dokonuje się to zwykle na podstawie szczegółowej analizy takich zadań i konfrontuje z możliwościami psychofizycznymi ucznia głuchoniewidomego. Z reguły wykonywanie takich zadań wymaga ściśle określonej liczby umiejętności, które można w określonym terminie opanować. Chodzi tutaj nie tylko o zwykłe ich opanowanie , lecz także o osiągnięcie odpowiedniej ich sprawności. Decyduje to bowiem o osiągnięciu przez osobę głuchoniewidomą odpowiednich jakościowych i ilościowych rezultatów (ilości i jakości wytworzonych produktów czy wykonanej pracy). Jeśli chodzi o ogólne umiejętności i formyzachowania się w sytuacjach pracy, to Ryndak (1986) wymienia następujące: 1. Umiejętność samodzielnej pracy bez przerwy przez ściśle określony czas oraz bez pomocy i kontaktu z instruktorem. 2